دندان پزشکی یوسف بالوی پورتحلیل لثه یک بیماری شایعی است که به مرور زمان موجب آسیب یا تحریک بافت نرم بخش های مختلف دهان می‌شود. در صورت رسیدگی به موقع و رعایت بهداشت دهان و دندان می‌توان از وقوع و پیشرفت این بیماری جلوگیری نمود. اگر شما یا یکی از اعضای خانواده از تحلیل لثه رنج می‌برید، با مراجعه به مطب دندانپزشکی باید در اسرع وقت در جهت درمان آن اقدام کنید.
اگر به یک متخصص دندانپزشکی مراجعه کرده‌اید و پزشک تشخیص داده شما در حال تحلیل دندان یا پسروی لثه هستید. در این صورت، سؤالات بسیار زیادی در مورد نحوه و دلیل وقوع این بیماری، روش های مختلف درمان آن و... برای شما پیش می‌آید. در وهله اول دوست دارید بدانید که اصلا تحلیل لثه دقیقا به چه معنا است؟ آیا این یک بیماری شایع هست؟ برای یافتن پاسخ مناسب برای سوالات مختلف مربوط به این زمینه بهتر است در این مقاله همراه ما باشید.
تحلیل لثه چیست؟
در اصطلاح دندانپزشکی، تحلیل لثه یک نوع آسیب یا تحریک رایج دهان و دندانی است که در مدت زمان طولانی بخش‌هایی از بافت نرم احاطه شده دندان در اثر فرایند ادونتوکلاست از بین می رود. در طی پروسه تحلیل قسمت های زیادی از دندان و لثه تحت تاثیر قرار گرفته و بخش های همچون پالپ داخلی، سمنتوم (ماده بیرونی که ریشه های دندان را می پوشاند)، عاج دندان (بافت داخلی زیر مینا) و ریشه دندانها دچار آسیب می گردند.
در زمان وقوع فرایند تحلیل لثه بدن به دلیل یک آسیب تروماتیک، دندان و اعضای داخلی خود را به عنوان سلول بیگانه شناساسی کرده و طی یک مکانیسم دفاعی آن را پس می زند. ادونتوکلاست ها در واقع سلول هستند که مسئولیت اصلی آن ها شکستن ریشه دندان های شیری می باشد. در اثر فعالیت این سلول ها دندان شیری پس از مدت کوتاهی می ریزند. با این حال، هنوز دانشمندان نتوانسته‌اند به طور کامل نحوه فعالیت این سلول و مکانیزم آن را شناسایی کنند.
زمانی فعالیت ادونتوکلاست ها مشکل زا خواهد بود که در اثر حمله این سلول ها دندان‌های دائمی بزرگ‌سالان دچار تخریب و آسیب شود.تحلیل لثه می تواند منجر به عفونت بافت های نرم دهان و دندان، رشد نامنظم و کج دندان، لقی و سایر مشکلات دندانی شود که در نهایت منجر به ماندگاری آسیب در قسمت های مختلف لثه و فک شود.
انواع تحلیل لثه
تحلیل لثه و دندان به صورت داخلی و خارجی طبقه بندی می شود که تحلیل خارجی به دلیل اینکه در سطوح بیرونی رخ می دهد اغلب راحت‌تر از تحلیل داخلی دیده می‌شود.
تحلیل درونی یا داخلی
تحلیل داخلی لثه همان‌طور که از اسمش مشخص است بر بافت های داخلی و قسمت های درونی دهان و دندان تاثیر می گذارد. تخریب این پسروی نسبت به تحلیل خارجی بسیار کمتر بوده و در اغلب موارد مردان را تحت تأثیر قرار می دهد. به دلیل اینکه پسروی لثه بافت های داخلی لثه و دندان تأثیر می گذارد، بسیاری از افراد متوجه بیماری خود نمی شوند.
در عوض، یک دندانپزشک یا متخصص بهداشت دندان با استفاده از اشعه ایکس برای معاینه لثه و دندان به راحتی می تواند تحلیل داخلی لثه را تشخیص دهد.در داخل عکسی که توسط اشعه ایکس گرفته شده ، دندان و لثه دچار تحلیل داخلی با لکه های تیره ای نشان داده می شود.
همچنین ته مایل به قرمز دندان اولین علامت تحلیل داخلی است که دندانپزشک می‌تواند برای یافتن ضایعات دندانی در ناحیه آسیب‌دیده از سایر معاینات پزشکی استفاده نمایند. تحقیقات نشان داده پسروی لثه در افرادی که تحت عمل جراحی دهان و دندان همچون ایمپلنت یا پیوند دندان قرار گرفته‌اند، یک بیماری شایع است.
تحلیل خارجی
تحلیل خارجی بسیار شایع تر از تحلیل و پسروی داخلی لثه است که قسمت های بیرونی و سطوح دندان را درگیر می‌کند. در این حالت بافت لثه از سطوح و قسمت بیرونی دندان ها پسروی کرده و سوراخ ها یا براده های عمیق در اطراف دندان به وجود می آید. در اثر این تحلیل بافت نرم دهان که صورتی رنگ است از روی ریشه دندان و قسمت های تحتانی آن کنار می رود.
فعالیت هایی همچون ارتودنسی دندان ها ، عفونت فضای لثه، ایمپلنت و... می تواند بافت نرم اطراف دندان مورد ساییدگی قرار دهد. در این صورت ریشه خارجی یا قسمت های تحتانی دندان دچار آسیب می شود که در نهایت منجر به از دست دادن دندان، عفونت، جابجایی دندان ها و سایر مشکلات دهان و فک می گردد.
علائم تحلیل لثه چیست؟
دندانپزشک با انجام معاینات اولیه می تواند تحلیل لثه تشخیص دهد و تغییرات بافت نرم اطراف دندان ها را بررسی نماید. فراموش نکنید پسروی لثه فرایندی است که به کندی در طی سالیان متمادی رخ می دهد، به همین دلیل خود فرد متوجه وقوع این فرایند بر روی لثه‌های خود نمی شود. با این حال می توان با توجه به علائم و نشانه‌های زیر به وجود پسروی لثه و بافت نرم اطراف دندان ها پی برد:
دندان های فرد نسبت به سایر افراد بلندتر به نظر می رسد
به خاطر اینکه لثه از سطوح دندان جدا شده و تقلیل یافته، قسمت های تحتانی دندان همچون ریشه در معرض دید قرار دارد. به همین خاطر افرادی که از بیماری لثه رنج می برند دندان های بلندتر از حد طبیعی به چشم می خورد.
لق شدن دندانها
بافت نرم اطراف دندان باعث استحکام و جای گیری مناسب آن می شود؛ چنانچه این بافت از بین برود دندان ها درجای خود شل شده و دچار لقی می شوند.
حساس شدن دندانها
به دلیل اینکه بافت داخل و نرم دندان در اثر این بیماری در معرض هوا و سایر عوامل خارجی قرار می گیرد و از پوشش مقاومی برخوردار نیست، دندان ها نسبت به سرد و گرمی و... حساس تر خواهند شد.
تغییر رنگ و ایجاد خط پوسیدگی دندان در زیر لثه
تاج و قسمت بالایی دندان توسط روکش سخت و مستحکمی به نام مینای دندان محافظت می گردد تا آسیبی به دندان وارد نشود. این بافت سخت می تواند سالیان متمادی از دندان ها مراقبت نماید و مانع تخریب یا پوسیدگی آن شود. اما بافت داخل دندان که توسط لثه پوشیده شده از دارای مینا نبوده و در صورت برخورد با عوامل مختلف بیرونی به سرعت تغییر رنگ داده و دچار پوسیدگی می شود.
افزایش فاصله بین دندانها
تحقیقات پزشکی نشان داده افرادی که از پسروی لثه رنج می برند، از افزایش فاصله بین دندان ها در اثر ساییدگی لثه برخوردار هستند. این عامل باعث گیر کردن غذا در بین دندان ها شده و احتمال آسیب دیدگی دندان ها را به میزان قابل توجهی افزایش می دهد.
قرمز، پف کرده یا متورم شدن لثهها وبوی بدن دهان
به دلیل اینکه حفرهایی میان دندان و لثه در حین تحلیل بافت نرم دهان ایجاد می گردد، باکتری ها و عوامل بیماری زاد در این مکان ها نفوذ می کنند. این عامل نه تنها مسبب پف کردن یا متورم شدن لثهها می شود؛ بلکه یکی از دلایل تنفس نامطبوع و بوی بد دهان است.
خونریزی لثهها و زبر شدن سطح دندان در خط لثه
به دلایل مختلفی اگر لثه دچار تحلیل شود و از سطوح دندان جدا شود در این صورت دچار خون ریزی شده یا همواره ملتهب و قرمز رنگ است. همچنین سطوح دندان در اثر تحلیل صورت گرفته در بافت نرم اطراف خویش حالت زبری به خود می گیرد که با کشیدن زبان بر روی دندان به راحتی قابل لمس است.
چرا لثه ها تحلیل می روند؟
بعد از اینکه توسط علائم ظاهری متوجه حالت غیر معمولی بر روی دندان های خود شدیم ، باید بلافاصله به مطب دندان پزشکی مراجعه نماییم . در صورتی که پزشک تشخیص دهد دچار تحلیل لثه شده ایم می توانیم دلیل بروز این بیماری را در موارد زیر بیابیم.
بیماری‌های لثه یا پریودنتال
بیماری‌های که بافت نرم لثه را تحت تاثیر قرار می دهند می توانند منشا میکروبی یا باکتریایی داشته باشند. در این حالت بافت لثه و استخوان پشتیبان دندانها دچار التهاب ، عفونت و تورم شده و اگر به موقع درمان نشود نه تنها منجر به پسروی لثه می شود که مشکلات جدی برای فرد به وجود می آورد.
مسواک زدن محکم و کشیدن نخ دندان با شدت زیاد
برخی از افراد اگر با شدت بسیار زیاد و محکم دندان های خود مسواک می زنند که در این صورت مینای دندانها آسیب می بیند. همچنین در اثر فشاری که در حین مسواک زدن به لثه وارد می شود ، این بافت از روی سطح دندان جدا شده و دچار فرسودگی شده و تحلیل می‌رود. همچنین کشیدن نخ دندان به صورت محکم و با شدت باعث ایجاد خراش بر روی لثهها را فرو شده در فضای مناسب برای تجمع باکتری‌ها و عوامل بیماری زاد بر روی فراهم می‌شود.
عدم رعایت بهداشت دهان و دندان
افرادی که بهداشت دهان و دندان خود را رعایت نمی کنند بیشتر از سایر افراد دچار پوسیدگی دندان و بیماری های مربوط به لثه می شود. کشیدن نخ دندان بعد از میل کردن غذاهای مختلف ، مسواک زدن بعد از وعده های غذای و استفاده از دهانشویه باعث بهبود سلامت دهان و دندان می شود. همچنین این فعالیت ها باکتری‌هایی که موجب تخریب لثه و بین دندانها می شود را به طور کامل از فضای دهان خارج می کند.
دندان‌قروچه
دندان قروچه با اینکه یک واکنش عصبی در برابر تنش های درونی و بیرونی است اما نقش بسیار زیادی در سلامت دندان ها و بافت درون دهان دارد. فرد در اثر دندان قروچه دندان های خود را به هم می فشارد که در اثر این فشار هم دندان ها ترک برمی دارند و دچار شکستگی می شوند، هم لثه در اثر فشار تحلیل می یابد.
دندان‌های کج یا نامرتب
دندان‌های کج یا نامرتب علاوه بر اینکه خط لبخند را به شدت تحت تاثیر قرار داده و نمای نامناسبی ارائه می دهد، مشکلات دیگری نیز به دنبال دارد. در این حالت دندان و فک به طور کامل و یکنواخت روی یکدیگر قرار نمی‌گیرند، به همین خاطر فشار بیش از حدی بروی لثهها و اسکلت کلی صورت و فک وارد می‌شود. در نتیجه بعد از مدتی، لثه ها دچار عقب نشینی می‌شوند که با انجام ارتودنسی می توان این مشکل را حل نمود.
نامناسب بودن روکش دندان یا ایمپلنت
پروتزهای مصنوعی، بریج دندان و... از جمله مواردی هستند که برای ترمیم دندان های پوسیده و کشیده شده در فضای دهان جایگزین شده اند. چنانچه مراحل ترمیم و نصب انواع پروتزها همچون ایمپلنت یا روکش ها به درستی انجام نشود، بعد از مدت زمان اندکی لثه دچار ساییدگی شده و خط لثه پوسیده شده یا تحلیل می رود.
مصرف محصولات تنباکو
مصرف محصولات دخانی همچون سیگار ، تنباکو، قلیان و... صدمات جدی و جبران ناپذیری را به مخاط، ریه و دندان ها وارد می کند. استعمال این مواد به مرور زمان نه تنها موجب پوسیدگی و تغییر دندان ها شده بلکه تحلیل و سیاه شدن لثهها را در پی دارد.
پیرسینگ لب یا زبان
معمولا پیرسینگ لب یا زبان از انواع فلزات و مواد سخت تهیه می شود که در هنگام برخورد با بافت نرم دهان همچون لثه و دیواره های باعث پارگی و زخم می شود. اگر این ضربه زدن به بافت های نرم دهان توسط پیرسینگ تداوم یابد، به مرور زمان بافت نرم فضای دهان دچار تحلیل و ساییدگی می شود.
ژنتیک و بیماری های وراثتی
تحقیقات پزشکی نشان داده 30% از افرادی که به صورت اصولی و مداوم بهداشت دهان را رعایت می کنند بازهم دچار مشکلات مر بوط به دهان و دندان می شوند. این افراد به دلیل اینکه به صورت ارثی از دندان های با ساختمان ضعیف برخودار هستند همواره با پوسیدگی دندان و عقب نشینی لثه دست و پنچه نرم می کنند.
تغییرات هورمونی
این پارامتر که بیشتر زنان را درگیر خود می کند می تواند سلامت کلی بدن را با مشکلات عدیده ای مواجه نماید. در این میان حاملگی، یائسگی و... بیشترین تغییرات را در فرایند تولید و فعالیت هورمون های مختلف در بدن زنان ایجاد می کند. در نتیجه در دوران بارداری زنان مستعد ساییدگی و پوسیدگی دندانها و عقب نشینی لثه هستند.
همان گونه که اشاره شد، تحلیل لثه یکی از مشکلات شایع دهان و دندان است که می‌تواند به عوارض جدی‌تری مانند از دست دادن دندانها منجر شود. در حالی که تحقیقات علمی در مورد تأثیر زردچوبه بر درمان تحلیل لثه هنوز محدود است، اما این ادویه باستانی دارای خواص درمانی فراوانی برای سلامت دهان و دندان است. یکی از ترکیبات اصلی موجود در زردچوبه، کورکومین است که تأثیرات ضدالتهابی و آنتی‌اکسیدانی بالایی دارد. زردچوبه به‌خاطر وجود کورکومین معروف است، که یک آنتی‌اکسیدان قوی محسوب می‌شود. این ماده از خواص ضد سرطانی، ضد باکتریایی و ضد عفونی کننده برخوردار است و به‌عنوان یک مسکن طبیعی برای دردهای دندانی شناخته می‌شود. به‌علاوه، کورکومین به‌عنوان یک محافظ در برابر رادیکال‌های آزاد عمل می‌کند که می‌توانند ناشی از آلاینده‌ها، دود سیگار و استرس باشند. این ویژگی‌ها زردچوبه را به یک گزینه مناسب برای حفظ سلامت دهان و دندان تبدیل می‌کند. تحقیقات نشان داده‌اند که زردچوبه ممکن است در کاهش التهاب و خونریزی لثهها مؤثر باشد. التهاب لثه یکی از علائم شایع تحلیل لثه است و مصرف زردچوبه می‌تواند به تسکین این وضعیت کمک کند. با این حال، قبل از هر اقدامی، مهم است که علت اصلی تحلیل لثه توسط دندانپزشک شناسایی شود.
تحلیل لثه می‌تواند ناشی از مشکلات مختلفی از جمله: بیماری‌های لثه، بهداشت ناکافی دهان و دندان و حتی بیماری‌های سیستمیک باشد. در صورت خفیف بودن تحلیل لثه، دندانپزشک ممکن است درمان‌های دارویی تجویز کند. این درمان‌ها شامل مسکن‌ها و داروهای ضد التهاب است که می‌تواند به بهبود وضعیت لثهها کمک کند. در پایان دوره درمان، بازگشت به دندانپزشک برای بررسی وضعیت لثهها و اطمینان از بهبودی کامل توصیه می‌شود. اگر تحلیل لثه ناشی از عفونت‌های باکتریایی باشد، دندانپزشک ممکن است اقدام به میکروب‌زدایی از لثهها و دندانها کند. این فرایند شامل پاک‌سازی عمیق لثهها و تجویز آنتی‌بیوتیک‌ها برای حذف باکتری‌ها است. با این روش، احتمال بازگشت تحلیل لثه به حداقل می‌رسد و به بهبود وضعیت لثهها کمک می‌شود. اگرچه زردچوبه نمی‌تواند به‌تنهایی مشکل تحلیل لثه را درمان کند، اما می‌تواند به عنوان یک مکمل مفید در کنار درمان‌های پزشکی استفاده شود. می‌توانید با ترکیب زردچوبه با آب یا روغن نارگیل، خمیری تهیه کنید و آن را به آرامی روی لثهها بمالید. این کار می‌تواند به تسکین التهاب و کاهش درد کمک کند.
داروی درمان تحلیل لثه
بی شک می دانید در صورتی که میزان تحلیل لثه کم و خفیف باشد، دندانپزشک ممکن است از روش‌های دارویی برای درمان این مشکل استفاده کند. این درمان‌ها شامل تجویز داروهایی است که به بهبود وضعیت لثهها کمک می‌کنند. پس از اتمام دوره درمان، مهم است که دوباره به دندانپزشک مراجعه کنید تا از بهبودی کامل لثهها و برطرف شدن مشکل تحلیل لثه مطمئن شوید. این مرحله از اهمیت بالایی برخوردار است، زیرا دندانپزشک می‌تواند با معاینه دقیق، ارزیابی کند که آیا درمان موثر بوده و آیا نیاز به اقدامات بیشتری وجود دارد یا خیر. اگر تحلیل لثه ناشی از بیماری‌های باکتریایی باشد، دندانپزشک پس از بی‌حس کردن لثهها، اقدام به میکروب‌زدایی کامل از لثهها و دندانها می‌کند. این فرآیند به حذف باکتری‌های موجود در اطراف لثهها و دندانها کمک کرده و از گسترش عفونت جلوگیری می‌کند. پس از این مرحله، برای کنترل عفونت و جلوگیری از عود مجدد آن، دندانپزشک ممکن است داروهای آنتی‌بیوتیکی تجویز نماید. این داروها به طور موثر باکتری‌های مضر را از بین می‌برند و به تسریع فرآیند بهبود لثهها کمک می‌کنند.
کلام آخر
تحلیل خارجی و داخلی لثه اغلب در اثر صدمات وارده به دهان و دندان ایجاد می شود که باعث تورم و از بین رفتن بافت نرم دور دندان می شود.چنین صدماتی ممکن است در اثر استفاده طولانی مدت از وسایل ارتودنسی یا تراشیدن دندان یا سفید کردن دندان ایجاد شود. همچنین اغلب تحلیل داخلی لثه در اثر آسیب فیزیکی به دندان یا تورم ناشی از ایجاد حفره درمان نشده بروز پیدا می کند.
به محض اینکه متوجه علائم تحلیل لثه شدید، ضروری است بالافاصله از یک متخصص دندانپزشک کمک بگیرید. تشخیص زود هنگام باعث می شود تا روش های درمان عقب نشینی لثه در سریع ترین حالت ممکنه انجام شود. اگر تحلیل بیش از حد لثه ها وجود داشته باشد، دندان پزشک ممکن است از روش های درمانی همچون جراحی بافت استخوان با پیوند بافت استفاده نماید.
با اینکه این عارضه در افراد دارای سن بالای 65 سال بیشتر شایع است اما به طور کلی در بزرگسالا مشهود می باشد . اگر این مشکل حل نشود، ممکن است دندان را تحت تاثیر قرار داده و زمینه تخریب و پوسیدگی سریع آنها را ایجاد نماید.
از آنجایی که همیشه پیشگیری بهتر و کم هزینه تر از درمان است مراقبت و رعایت مداوم بهداشت دهان و دندان همچون مسواک زدن، کشیدن نخ دندان و... بروز این عارضه را به شدت کاهش می دهد. تمیز کردن فضای داخل دهان و مراجعه مداوم به مطب دندانپزشک مراجعه باعث ارتقا سلامت لثه و دندان ها می شود.