دندان پزشکی یوسف بالوی پورپیشگیری بهتر از درمان است. به طور قطع این جمله را شنیده اید. به کار گرفتن روش هایی برای جلوگیری از بیماری مانند رعایت بهداشت و سلامت دندان یا دهان، طبیعتا بهتر از گذراندن طول درمان است. با این حال امروزه با ظهور فناوری و تکنولوژی بسیاری از بیماری ها درمان خاص خودشان را دارند. در مواقعی مانند وجود کیست عفونی در لثه و یا کشیدن دندان عقل، دندان پزشکان ناچار هستند تا به جراحی لثه بپردازند. جراحی لثه با روش های مختلفی صورت می گیرد. استفاده از لیزر، پیوند لثه و مواردی از این قبیل برای جراحی لثه مورد نیاز است.
لثه
لثه محلی با استقامت زیاد و لبه هایی کاملا تیز، برای کنار هم قرار گرفتن دندان ها است. در واقع لثه، از یک جهت به دندان ها و از جهتی دیگر به مخاط دهان منجر می شود. رنگ صورتی لثه و عدم وجود هر گونه ناهمواری در لثه از نشانه های لثه ی سالم است. مراقبت از دهان و دندان بسیار اهمیت دارد. مسواک زدن سه نوبت در روز به طور صحیح، استفاده از دهان شویه و نخ دندان می تواند در سلامت دندان و لثه موثر واقع شود. در صورت بروز هر گونه بیماری و یا نشانه های وجود التهاب حتما به دندان پزشک مراجعه شود در غیر این صورت عفونت به عصب و مغز دندان می رسد.
التهاب لثه
تجمع باکتری ها در لثه و یا عدم رعایت بهداشت دهان و دندان و سایر مواردی که در ادامه گفته می شود، را تحت عنوان التهاب و یا بیماری لثه می نامند. اگر در زمان مناسب به درمان آن پرداخته نشود، عفونت به طرز خطرناکی در دهان پخش شده و به دیگر دندان ها آسیب جدی می رسد. گاهی اوقات جرم ایجاد شده بر روی دندان به مرور زمان باعث عفونت و التهاب در لثه می شود. در این صورت پزشک مزبور باید لثه را جراحی کند. تشخیص اینکه آیا لثه نیازمند جراحی و یا شکافتن است با پزشک متخصص می باشد. در نگاهی اجمالی جامعه ی پزشکی انجام هر گونه جراحی که در مطب به صورت سرپایی و با بی حسی موضعی روی لثه ها انجام می شود را جراحی لثه می گوید.
دلایل ایجاد بیماری های لثه
بیماری های لثه ای خود به خود ایجاد نمی شوند؛ بلکه عواملی مسبب تجمع باکتری ها و در نهایت التهاب لثه رخ می دهد. شناخت این دلایل و رعایت آن ها سلامت دندان و دهان را تضمین می کند.
ژنتیک و ارث
بعضی از افراد از لحاظ ژنتیکی و یا مشکلات مادر زادی استعداد دارند تا به بیماری های لثه ای مبتلا شوند. عده ای به طور مادر زادی لثه ای نرم و ضعیف دارند. در این صورت جراحی لثه حائز اهمیت است. در نتیجه این دسته از افراد با کمک روش های درمانی می توانند لثه ای سالم داشته باشند.
تاثیر بیماری های دیگر
گاهی اوقات بیماری هایی مثل ایدز، سرطان، دیابت و سایر موارد، بر روی دندان ها و در نهایت لثه تاثیر گذار هستند. مراحل درمان این گونه بیماری های سخت مانند شیمی درمانی، دندان ها را آسیب پذیر می کند و سیستم ایمنی بدن را دچار اختلال می کند. عده ای برای ادامه ی فرآیند درمان بیماری خود، به جراحی لثه می پردازند.
دخانیات
استفاده ی مکرر از دخانیات شامل سیگار، قلیان و ... به مرور زمان سبب پوسیدگی دندان ها می شوند. اگر به پوسیدگی دندان ها رسیدگی نشود، التهاب و عفونت در لثه رخ می دهد. لذا برای داشتن سلامتی توصیه می شود مصرف دخانیات را به حداقل رسانده و در نهایت ترک شود.
مصرف دارو
همانطور که گفته شد فرآیند درمان بعضی از بیماری ها و مصرف دارو می تواند به دهان و دندان آسیب برساند. به طور مثال بعضی از داروها باعث می شوند تا ترشح بزاق دهان کم شود. بزاق دهان به نوعی نگهبان دندان ها است. در حقیقت بزاق دهان نقش کلیدی در حفاظت از دهان دارد. در نتیجه با کم شدن آن، بافت های لثه دچار اختلال می گردند. عوارض مصرف قرص ضد بارداری، داروهای ضد صرع و مواردی از این قبیل می تواند التهاب بافت لثه ای باشد.
عدم زدن مسواک به طرز صحیح
بین لبه ی لثه و دندان ها فضایی خالی وجود دارد که بیشتر مواد غذایی هنگام جویدن در آن فضا جمع می شوند. اهمیت مسواک و نخ دندان در این جا مشخص می شود که در صورت عدم مسواک زدن این مواد با اسید دهان ترکیب شده و موجب التهاب یا عفونت می گردد. استفاده از نخ دندان سبب می شود تا دندان ها از تمام مواد و ذرات باقی مانده در دهان پاک سازی شود و جرم کمتری دندان ها را فرا بگیرد. اگر عفونت ایجاد شده با جرم گیری به طور کامل از بین نرود، حتما جراحی لثه انجام می شود.
بی دقتی در انجام کارهای پزشکی
یافتن یک دکتر متخصص و متعهد برای سلامتی بسیار مهم و حائز اهمیت است. اگر دندان پزشک در انجام کارهای پزشکی شامل پر کردن و کشیدن دندان، ایمپلنت، لمینت و کامپوزیت و... بی دقتی کند، ممکن است فرد به بیماری های لثه ای دچار شود. در نتیجه با احترام به همه ی دندان پزشکان و کادر درمان، دقت و تیزبینی از فاکتورهای اصلی و مهم برای مراجعه به پزشک مزبور است.
انواع بیماری های لثه ای
اگر لثه ی متورم درمان نشود و محل عفونت گسترش پیدا کند، پیشرفت حاصل از تورم لثه تحت تاثیر دو عامل صورت می گیرد:
پریودنتیت
یکی از عفونت های شدید و گسترش یافته لثه پریودنتیت است. اغلب افراد دچار پریودنتیت هستند اما از آن بی خبرند. علت عمده ی آن ژنتیک و مادر زادی است. به طوریکه اگر یکی از اعضای خانواده مبتلا به پریودنتیت باشد احتمال اینکه افراد دیگر نیز دچار پریودنتیت شوند، زیاد است. این نوع عفونت به عمق لثه ها می رود و در نبود اکسیژن تشکیل می شود.
به مرور زمان و در صورت عدم درمان، پریودنتیت سبب می شود تا دندان لق گردد و فرد مجبور شود دندان را بکشد. در ادامه ی این فرآیند درد شدیدی در لثه می پیچد که غیرقابل تحمل است. در نتیجه اگر تحت معاینه و چکاپ ماهانه باشیم، در صورت وجود پریودنتیت زودتر متوجه ی آن می شویم و ساختمان دندانی تحت محافظت قرار می گیرد. در غیر این صورت لثه نرم و ساختار دندان آسیب پذیر می شود.
گینوییت
اسیدهای بزاق دهان و ذرات مواد غذایی روی دندان ها سبب پوسیدگی می شوند. پوسیدگی در طولانی مدت گینوییت را پدید می آورد. در حقیقت گینوییت نوع خفیف تری از عفونت لثه ای است لذا در صورت عدم درمان تبدیل به پریودنتیت می گردد. تغییرات هورمونی، مصرف دخانیات، جرم دندان، ژنتیک، عادت های بد غذایی و مواردی از این قبیل به مرور زمان باعث متورم شدن لثه و در نهایت گینوییت می شود. قرمزی غیر عادی لثه و خون ریزی از علائم گینوییت است.
جراحی لثه
افراد تحت تاثیر دو عامل سراغ جراحی لثه می روند. عده ای علاقه دارند که دندان هایشان در لثه ای سالم و هم تراز و هم راستا باشد و غالبا مشکل ظاهری دارند در مقابل برخی دیگر به علت وجود بیماری های لثه ای اعم از پریودنتیت و گینوییت، ناچار هستند تا جراحی لثه را انجام دهند.
انواع جراحی لثه
به طور کلی می توان گفت بسته به هدف و انگیزه فرد جراحی لثه متفاوت است.
جراحی فلپ لثه
عفونت دندان ها به زیر خط لثه سرایت می کنند. در نتیجه پزشک با ایجاد برش های کوچک در بافت لثه، آن را عقب می کشند و عفونت را از لثه خارج می کنند. پس از پاکسازی، با بخیه های خاص دندان را به لثه محکم متصل می کنند.
جراحی خارج کردن کیست عفونی از لثه.
همان طور که گفته شد در صورت عدم درمان عفونت، التهاب به کیست عفونی تبدیل می گردد. دندان پزشک مزبور یا کیست را عینا در کنار لثه و اطراف دندان ها مشاهده می کند و یا با گرفتن یک عکس رادیوگرافی متوجه ی آن می شود. سپس کیست عفونی را از روی لثه برداشته و نمونه ی آن را به آزمایشگاه می فرستد تا نوع بدخیمی یا خوشخیمی کیست عفونی را تشخیص دهد و بررسی کند که آیا عفونت گسترش یافته است یا خیر.
جراحی افزایش طول تاج.
در مواقعی مانند لمینت و کامپوزیت، قد تاج دندان با سایر دندان ها در یک اندازه نمی باشد. در این جا دندان پزشک مقداری از بافت لثه را حذف می کند و به تاج دندان می افزاید تا دندان ها در یک راستا قرار بگیرند. در مواقعی دیگر فرد قبل از انجام کارهای پزشکی باید پوسیدگی دندان را حذف و پاکسازی کند. پوسیدگی دندانی که به زیر لثه رفته است، پاکسازی می شود و در نهایت فرایند لمینت یا مواردی از این قبیل صورت می گیرد.
جراحی پریودنتال.
پوسیدگی دندان به مرور زمانی عفونت را شکل می دهد که اگر جرم گیری نشود عفونت به زیر لثه راه می یابد. سپس فضای خالی در اتصال بین دندان و لثه ایجاد می شود. اگر محل عفونت گسترش یابد و به دیگر دندان ها آسیب جدی برساند لازم است از جراحی پریودنتال استفاده کرد. در این جراحی علاوه بر رفع عفونت لثه باید صدمات وارد شده بر استخوان و ریشه ی دندان نیز رفع شود.
جراحی لیفت یا کانتورینگ لثه.
این نوع جراحی عمدتا جنبه ی زیبایی دارد. افرادی که به دنبال لبخندی جذاب و تاثیر گذار هستند از لیفت لثه و یا کانتورینگ استفاده می کنند. در این جراحی دندان پزشک با استفاده از یک چاقوی مخصوص و یا لیزر، لثه را برش می دهد تا طول دندان ها بیشتر به نظر بیاید. در نتیجه لیفت لثه برای تغییر شکل لثه از لحاظ زیبایی به کار می رود.
جراحی پیوند استخوان.
اگر عفونت علاوه بر ریشه و عصب دندان به استخوان اطراف ریشه دندان آسیب برساند باید از پیوند استخوان استفاده کرد. در این جراحی پزشک قبل از انجام کارهای پزشکی شامل لمینت و سایر موارد، ابتدا از استخوان بدن فرد و یا فرد دیگری برداشته و به استخوان دندان پیوند می زند. پس از بازسازی و یا پیوند استخوان دندان می توان فرایند لمینت را آغاز کرد. شایان ذکر است که انجام این نوع جراحی بسیار حائز اهمیت می باشد.
جراحی اپیکو.
احتمالا اصطلاح عصب کشی دندان را شنیده باشید. عصب کشی دندان به معنای درمان ریشه ی دندان است. در مواردی نادر مشاهده می شود که دندان فرد بعد از عصب کشی هنوز التهاب دارد و عفونی است. پس از جراحی اپیکو استفاده می شود. در این جراحی محل عفونت از روی عکس رادیوگرافی مشخص می شود. پس از پاکسازی و حذف عفونت در ریشه دندان قسمتی که برش داده شده است، بخیه می شود.
جراحی دندان های نهفته یا نیمه نهفته.
وجود همه ی دندان ها در دهان و لثه طی یک دوره ی مشخص لازم است اما گاهی اوقات بعضی از دندان های افراد مانند دندان عقل کامل بیرون نیامدند و یا هنوز مشخص نیستند لذا پزشک این نوع دندان ها را بیرون می کشد تا در دید قرار بگیرد.
نحوه ی جراحی لثه
قبل از انجام هرگونه کار پزشکی بر روی دندان، گرفتن عکس رادیوگرافی لازم و ضروری است. پزشک از روی عکس دندان ها محل عفونت را مشخص می کند و بسته به نوع عفونت و دندان، فرآیند آغاز می گردد. در بعضی از اوقات پزشک بنابر صلاح دید خود، قبل از جراحی دندان بیمار، آنتی بیوتیک را تجویز می کند. به طور کلی می توان نحوه ی انجام جراحی لثه را این گونه بیان کرد:
با استفاده از یک تیغ مخصوص و یا ابزار دیگر لثه برش داده می شود. محل برش باید محل عفونی باشد. سپس عفونت از روی دندان و ریشه حذف می گردد. پس از پاکسازی کامل دندان، می توان مراحل بازسازی استخوان و یا تغییر شکل لثه را انجام داد. لازم به ذکر است که حتما لثه از عفونت پاکسازی کامل و عمقی شود.
در آخر محل برش داده شده بخیه می گردد تا فضای اتصال بین دندان و لثه بسته و محکم شود. تقریبا 7 الی 10 روز بعد می توان بخیه را باز کرد.
مراقبت های بعد از جراحی لثه
جراحی لثه ممکن است برای عده ای سخت باشد. مراقبت های بعد از آن بسیار اهمیت دارد. در صورت مراقبت روند بهبودی تسریع می گردد. استفاده از مسکن مانعی ندارد و غالبا پزشک آن را تجویز می نماید.
بهتر است از دهان شویه، مسواک، ضد عفونی کننده برای جلوگیری از التهاب مجدد استفاده کرد و به هیچ عنوان سیگار و دخانیات مصرف نشود. ممکن است با خون ریزی و ورم صورت مواجه شوید. علاوه بر مصرف قرص مسکن، به آرامی مسواک بزنید و از جویدن مواد غذایی سفت و سخت پرهیز کنید. برای نوشیدن مایعات از نی استفاده نکنید چرا که این کار سبب خون ریزی می شود.
تا چند روز نباید فعالیت های سنگین انجام بدهید. استراحت یکی از مواردی است که به بهبود شما کمک شایانی می کند.
در نهایت بهتر است برای معاینه مجدد به دندان پزشک مراجعه کنید.
جمع بندی
عفونت در ریشه و استخوان دندان حاصل عدم درمان پوسیدگی دندان است. اگر لثه جراحی نشود و مشکل ایجاد شده اصلاح نگردد، بافت لثه از بین می رود. در این صورت دندان پزشک اجبارا دندان ها را می کشد و فرد باید از دندان مصنوعی استفاده کند.
نوع جراحی و چگونگی آن متفاوت است. اما بعد از انجام جراحی مراقبت های درست و به جا باعث می شود بهتر دوره ی نقاهت طی گردد.