دندان پزشکی یوسف بالوی پورعادتی که سبب خرابی دندان ها می‌گردد به تنهایی می‌تواند سلامت دهان و دندان را با مشکلات جدی و بزرگی روبه‌رو کند. همه انسان‌ها گاهی اوقات درگیر عادت‌های نامناسبی هستند که سلامت جسم و روان آن‌ها را به خطر می‌اندازد. ترک عادت‌های برای همه افراد جامعه سخت و دشوار است؛ حتی برای کسانی که از اراده راسخی بهره‌مند هستند.
اما اصلاح عادت‌های زشتی که در میان روزمرگی‌های ما گمشده است می‌تواند تاثیر فراوانی در رشد و توسعه زندگی فردی و اجتماعی ما داشته باشد. علاوه بر این ترک این خصایص ناپسند در ارتقا سلامت ما تاثیر فوق‌العاده زیادی خواهد داشت به طوری که کنار گذاشتن آن می‌تواند سالیان سال به طول عمرمان بیفزاید.
در این میان عادتی که سبب خرابی دندان ها می‌گردد تنها سلامت ما را به خطر می‌اندازد؛ بلکه اغلب اوقات آرامش را از وجودمان دور می‌سازد. از سوی دیگری بوی بددهان، خرابی و زردی دندان در روابط اجتماعی ما تاثیر بسیار زیادی خواهد داشت.
پوسیدگی دندان چرا و چگونه ایجاد می شود؟
برای درمان بیماری و پیشگیری از آن باید عوامل و دلایل اصلی که در بروز آن نقش مهمی دارند را به طور کامل شناسایی کنیم. به قول طبیبان قدیمی " شناخت عامل بیماری‌زا در حقیقت پنجاه درصد مسیر درمان است."
در این میان برخی از عادت‌های روزمره زمینه‌ای را ایجاد می‌کند که عوامل بیماری‌زا در قسمت‌های مختلف بدن مخصوصا میکروب‌ها و باکتری‌هایی که سبب خرابی و پوسیدگی دندان‌ها می‌شود، به راحتی رشد و تکثیر نمایند.
لذا قبل از اینکه دندان‌ها در معرض پوسیدگی قرار بگیرند؛ لازم است ابتدا با عوامل ایجاد کننده‌ی آن آشنا شویم. بسیاری از افرادی که برای درمان و معالجه به مراکز دندانپزشکی مراجعه می‌کنند، در پاسخ به اینکه چرا دندان‌هایشان خراب شده است، به مسئله‌ی ارث و جنس دندان اشاره می‌کنند.
اما تحقیقات اخیر در زمینه سلامت دهان و دندان نشان می‌دهد که علاوه بر جنس دندان و عوامل ژنتیکی، برخی از عادات بد و ناپسند افراد در دوام و سلامت دندان‌ها موثر است.
همه‌ی ما در طول شبانه روز و زمان کار یا استراحت ممکن است کارهایی را انجام دهیم که باعث خراب شدن دندان‌هایمان شوند. ما در این بخش چند عادتی که سبب خرابی دندان‌ها می‌شود را ذکر نموده و مختصری در باب این مسئله صحبت خواهیم نمود.
کم‌آبی بدن
آب مایع حیات است و بخش قابل توجهی از وزن و حجم بدن انسان، کره زمین و حیات کرات را تشکیل داده است. آب‌رسانی مناسب به بدن، یکی از رازهای اصلی حفظ سلامت دهان و دندان‌ها هست که همیشه مورد بی‌دقتی و بی‌توجهی قرار می‌گیرد.
هنگامی‌که امکان مسواک زدن برای فرد وجود ندارد، نوشیدن یک لیوان آب می‌تواند در تمیز کردن ذرات غذا، باکتری و بزاق اسیدی دهان کمک کند. نوشیدن آب پس از خوردن غذاهایی که دارای رنگ‌دانه هستند و دندان را لکه‌دار می‌کنند (مانند نوشیدنی‌های قرمز رنگ یا قهوه‌ای) باعث از بین رفتم تانین و دیگر مواد شیمیایی ایجاد کننده‌ی لکه از دهان پاک می‌شود.
در نتیجه نه تنها عوامل مخرب همچون باکتری‌ها از فضای دهان زدوده می‌شوند؛ بلکه دندان‌ها را سفیدتر و روشن‌تر نگه می‌دارد. از سوی دیگر دندان‌ها همچون سایر اعضای بدن، بر اثر تنفس از دهان، خوردن مواد خوراکی کاملا خشک و ننوشیدن طولانی مدت مایعات دچار کم آبی می‌شوند. تحقیقات پزشکی نشان داده نوشیدن مقدار مناسبی آب، دندان‌ها و لثه را سالم‌تر و قوی‌تر نگه خواهد داشت.
پرخوری
پرخوری نه تنها باعث ایجاد مشکلاتی عدیده‌ای همچون چاقی، مشکلات قلبی و عرقی، بیماری‌های گوارشی و اختلالات تغذیه‌ای می‌شود؛ بلکه زمینه تضعیف سلامت دهان و دندان‌ها را فراهم می‌نماید. اولین مشکلی که پرخوری برای دندان‌ها ایجاد می‌کند، تحلیل مینای دندان و ساییدگی بیش از اندازه تاج آن است. خوردن غذاهای ناسالم و پرخوری بستر مناسبی را برای رشد و تکثیر باکتری‌های مضر در فضای دهان ایجاد می‌کند.
باکتری‌ها و میکروب‌ها از باقی‌مانده ذرات غذا و شکری که بین دندان‌ها گیر کرده، به طور متناوب تغذیه می‌کنند. این باکتری‌ها در اثر تجزیه مواد شیرین و شکر نوعی اسید تولید می‌کنند که مینای دندان را ضعیف کرده و به دندان‌ها و لثه‌ها آسیب وارد می‌نماید.
محرک‌های عصبی (بولیمیا)
فرد در اثر بیماری پرخوری عصبی (بولیمیا) مقدار زیادی غذا می‌خورد و سپس به صورت عمدی یا غیر عمدی غذای خورده شده را بالا می‌آورد. اسیدهای قوی که در اثر استفراغ کردن از دهان خارج می‌شوند، می‌توانند دندان‌ها را ضعیف و شکننده کنند. این اسیدها یکی از عواملی اصلی هستند که باعث بوی بددهان می‌شوند که در اغلب اوقات اطرافیان بیمار را آزرده خاطر می‌نمایند
خوردن بیش از حد در عارضه بولیمیا اغلب در اواخر شب یا غروب رخ می‌دهد که فرد را به سوی آشپزخانه می‌کشاند. در نتیجه این کار باعث می‌شود که شما بدون مسواک زدن و تمیز کردن دندان‌هایتان به رخت خواب بروید. حتما نیم ساعت تا یک ساعت پس از صرف غذا، دندان‌های خود را مسواک بزنید تا از پوسیدگی دندان جلوگیری شود.
استعمال دخانیات و کشیدن سیگار
سیگار و دیگر محصولات دخانی (سیگار الکترونیکی، توتون و تنباکو) نه تنها به سلامت عمومی شما آسیب وارد می‌کند، بلکه سیگار و دخانیات دیگر لکه‌هایی را بر روی دندان‌ها به جای می‌گذارند و موجب بیماری‌های لثه و از دست دادن زود هنگام دندان‌ها می‌شود.
سیگار باعث کاهش تولید بزاق دهان، ایجاد بوی بد دهان (که به دلیل باکتری‌های مضر و تجزیه غذا ایجاد می‌شود) و پوسیدگی دندان خواهد شد. استعمال دخانیات و کشیدن سیگار به عنوان بدترین عادتی که سبب خرابی دندان ها می شود. همچنین تنباکوی موجود در دخانیات ، موجب سرطان دهان، لب و زبان نیز می‌شود.
دندان قروچه
فشردن دندان‌ها به هم یا دندان قروچه در اثر فشار عصبی یا اختلالات پروسه خواب و... ایجاد می‌شود که فرد توانایی کنترل استخوان فک را ندارد. در نتیجه فرد دندان‌های خود را در برابر عوامل محیطی و درونی به هم می‌فشارد که باعث ترک خوردگی، شکستن با حرکت دندان‌ها می‌شود.
کنترل و درمان قروچه بسیار سخت است اما خودداری از جویدن غذاهای سفت در طول روز، استفاده از محافظ دهان شبانه یا همان نایت گارد می‌تواند آسیب‌دیدگی دندان را در این عادت غیرارادی کاهش دهد.
بسیاری از افراد به طور ناخودآگاه در هنگام عصبانیت یا مواجه با تنش‌های روحی و خوابیدن دندان‌قروچه می‌کنند. این مشکل به نام براکسیسم به عنوان عادتی که سبب خرابی دندان ها می گردد اغلب به دلیل استرس یا اختلال تنفسی در هنگام خواب مانند آپنه خواب ایجاد می‌شود. با گذشت زمان این عادت می‌تواند منجر به سردرد، ساییدگی و از بین رفتن زود هنگام دندان‌ها و ناهنجاری فک و دندان شود.
علاوه بر این، دندان قروچه یا فشار دادن دندان‌ها روی هم ممکن است باعث شکستگی یا ترک خوردن دندان‌ها شود که برای ترمیم آن‌ها، فرد نیاز به روکش‌های جدید یا ایمپلنت‌های دندانی خواهد داشت. اگر این مشکل به موقع درمان نشود، ممکن است منجر به ناهنجاری‌های مفصلی، عضلانی و دردهای مزمن شود.
باز کردن در بسته یا بطری‌ها با دندان
استفاده از دندان برای باز کردن درب قوطی و یا بسته‌های پلاستیکی با دندان نه تنها به هیچ وجه ایده‌ی مناسبی نیست. چرا که دندان ابزاری برای خرد کردن یا باز کردن وسایل نیست، بلکه وظیفه آن هضم مواد غذایی برای به راحتت است. چنانچه این عادتی که سبب خرابی دندان ها می گردد کنار گذاشته نشود، منجر به مشکلات اورژانسی مانند شکستگی یا ترک خوردن دندان می‌شود.
در برخی موارد دندان‌پزشک ممکن است برای جایگزینی دندان آسیب‌دیده، از ایمپلنت، بریج و... استفاده نماید که دارای هزینه‌های بسیار بالایی هستند. برای ترک این عادتی که سبب خرابی دندان‌های می‌گردد، می‌توانید از قیچی یا درب بازکن به جای دندان استفاده کنید. با این کار قطعا دندان‌هایتان از شما سپاسگزار خواهند بود.
جویدن یخ
مینای دندان یک کریستال کلسیمی است که از مقاومت بسیار بالایی برخوردار می‌باشد به طوری که می توان فشار بسیار زیادی تحمل نماید. از سوی دیگر یخ نیز به عنوان یک ماده کریستالی کاملا سفت و سخت بوده و به راحتی نمی‌شکند. اگر هر دو کریستال را روی هم فشار دهید، یکی از آن‌ها خواهد شکست که اکثر اوقات کریستال خورد شده یخ است؛ اما گاهی اوقات به جای یخ این دندان یا موادی که به وسیله آن دندان خراب ترمیم شده به طور کامل یا قسمتی از آن می‌شکند.
جویدن یخ می‌تواند باعث شکستن و از بین رفتن قسمتی از مینای دندان شده و در برخی موارد باعث تحریک بافت نرم داخل دندان و بروز حساسیت می‌گردد. در این هنگام خوردن غذاهای داغ یا خیلی سرد ممکن است درد دندان را شدت بخشند. برای ترک این عادتی که سبب خرابی دندان ها می‌شود؛ بهتر است از آدامس بدون قند، نوشیدن مایعات سرد بدون یخ توسط نی و... استفاده کنید.
نوشیدن قهوه و مواد کافئین دار
نوشیدن قهوه و مواد کافئین دار به مرور زمان باعث تیرگی سطح دندان شده و اسید موجود در آن دندان‌هایتان را زرد رنگ می‌کند. اضافه کردن شکر به قهوه و چای نه تنها تغییر رنگ دندان را تشدید می‌کند؛ بلکه خطر پوسیدگی دندان را افزایش می‌دهد.
لطفا مسواک نزنید
مسواک زدن یکی از اصول اولیه حفظ سلامتی و بهداشت دهان و دندان است که همواره دندان‌پزشکان عادت به این امر را توصیه می‌کنند. برخی از افراد بر این باورند که مسواک زدن سفت و محکم مسواک دندان‌ها را تمیز کرده و جرم را از سطح آن‌ها پاک می‌کند؛ اما باید گفت مسواک زدن محکم و خشن با گذشت زمان می‌تواند باعث فرسایش مینای دندان، آسیب دیدن لثه‌ها، حساس شدن دندان‌ها نسبت به سرما و گرما و حتی ایجاد سوراخ‌هایی در دندان می‌شود.
سوراخ کردن (پیرسینگ) زبان
امروزه سوراخ کردن زبان و آویزان کردن زیورآلات فلزی از آن (پیرسینگ) یکی از اسباب مد و زیبایی محسوب می‌گردد در بین جوانان مرسوم شده است. اگر به طور ناخودآگاهی این قطعه فلزی را گاز بگیرید، قطعا دندانتان می‌شکند، همچنین هنگامی‌که فلز با لثه برخورد می‌کند، باعث آسیب لثه و لق شدن دندان‌ها می‌شود.
دهان ما پر از باکتری است و سوراخ کردن زبان، خطر عفونت و زخم زبان را افزایش می‌دهد. بهتر است قبل از مبادرت به این کار، با یک دندان پزشک مشورت کنید.
جویدن مداد موقع تمرکز روی یک مسئله
با اینکه جویدن ته مداد را در برنامه های تلویزیونی و شبکه‌های اجتماعی به‌عنوان یک احساس نوستالژیک خوب معرفی می‌نمایند؛ اما اثر جویدن مداد درست همانند جویدن یخ می‌باشد که باعث شکستن و خرد شدن دندان‌ها می‌شود. اگر خودتان یا کودکتان جزو افرادی هستید که در اثر استرس یا عوامل دیگری مداد یا وسایلی که دم دستتان هست را می‌جوید؛ می‌توانید برای ترک این عادتی که سبب خرابی دندان ها می گردد، از آدامس‌های بدون قند استفاده کنید. آدامس‌های بدون قند باعث ترشح زیاد بزاق دهان شده و از بوی بددهان و پوسیدگی دندان‌ها جلوگیری می‌کنند.
جویدن ناخن
جویدن ناخن نه تنها ظاهر دست را زشت می‌کند، بلکه باعث آسیب رسیدن به دندان‌ها شده و مشکلات دهانی پرخطری را ایجاد می‌کند. جویدن ناخن باعث بیرون آمدن دندان از محل خود، شکستن، ساییده شدن و تخریب مینای دندان می‌شود.
خوردن ناخن باعث اختلال در جویدن شده و در اثر فشار مضاعف فک پایین در یک زاویه‌ی غیرطبیعی قرار می‌گیرد. با گذشت زمان، این مسئله منجر به اختلال مفصل فکی گیجگاهی گشته و باعث دردناک شدن فک می‌شود. علاوه بر این، خوردن ناخن می‌تواند باکتری‌های خطرناک را وارد دهان کند.
آب نبات سفت
قند موجود در آب‌نبات باعث به وجود آمدن پلاک‌های چسبنده بر روی دندان‌ها شده باعث تغییر رنگ آن‌ها می‌گردد. مواد قندی آب‌نبات‌های سفت و خوشمزه توسط باکتری‌های موجود در پلاک دندان به اسید تبدیل می‌شود. درنهایت این اسید باعث از بین رفتن مینای دندان شده و آسیب‌های جبران‌ناپذیری در طول مصرف طولانی مدت به دندان وارد می‌کند. بعد از مصرف شکلات، آب‌نبات و شیرینی به عنوان عادتی که سبب خرابی دندان‌های می‌شود، حتما مسواک بزنید.
چیپس سیب زمینی
یکی از عادت‌هایی که خرابی و پوسیدگی دندان‌ها را تشدید می‌کند خوردن چیپس و غذاهای فست فودی است. در سطح دندان پلاک‌هایی وجود دارد که نشاسته غذاهای فست فودی همچون سیب زمینی سرخ کرده، چیپس و... آن‌ها را تجزیه می‌کند. همچنین اسید توسط باکتری‌های موجود در فضای دهان پس از مدت بیست دقیقه که در معرض این مواد غذایی قرار می‌گیرند، شروع به فعالیت می‌نمایند. در نتیجه فعالیت این باکتری‌ها دندان‌ها آسیب دیده و دچار پوسیدگی می‌شود.
بیشتر غذاهایی که در بیرون از خانه آماده می‌شوند، حاوی نشاسته هستند که ا بعد از خوردنشان، باید دندان‌ها تمیز و مسواک شوند. در غیر این صورت، نه تنها باعث پوسیدگی و خرابی دندان‌ها شده، بلکه باعث بروز بیمارهای همچون فشار خون، دیابت و اضافه وزن می‌شوند. بهتر است بعد از خوردن چیپس و دیگر غذاهای نشاسته‌ای، حتما بین دندان‌های خود را با نخ دندان تمیز کنید.
مصرف نوشابه‌های گازدار
فقط شیرینی مسبب خرابی دندان نیست؛ بلکه یک لیوان نوشابه گازدار دارای یازده قاشق چای‌خوری قند است که مصرف مداوم آن موجب پوسیدگی دندان می‌شود. همچنین نوشابه‌ها حاوی اسید فسفریک و اسید سیتریک هستند هر دو اسیدها باعث از بین رفتن مینای دندان‌ها می‌شوند.
حتی نوشابه‌های رژیمی و بدون قند حاوی مقدار زیادی شیرین‌کننده‌ی مصنوعی هستند که برای دندان‌ها مضر می‌باشند. مصرف نوشیدنی‌های گازدار به عنوان عادتی که سبب خرابی دندان ها می گردد نه تنها سلامت دهان و دندان را به خطر می‌اندازد؛ بلکه برای سایر اعضای بدن نیز مضر و آسیب‌رسان است.
مکیدن لیمو ترش
لیمو و انواع مختلف مرکبات دارای خاصیت اسیدی هستند که در تضعیف مینای دندان و زبری سطح دندان‌ها تاثیر مخربی دارد. اگر جزو افرادی هستید که یکی از عادات روزمره شما مکیدن لیمو ترش می‌باشد، بهتر است بدانید با این کار خود را در معرض بیماری‌های دهان و دندان و مشکلات گوارشی قرار می‌دهید.
ورزش کردن بدون محافظ دهان
ورزش‌هایی مثل بوکس، هاکی، بسکتبال و... فعالیت‌هایی هستند که بیشترین ضربات و حملات متوجه صورت می‌شود. بنابراین استفاده از ابزارهای محافظتی دهان و دندان در حین این ورزش‌ها لازم و ضروری به نظر می‌رسد. این محافظ دهان یک قطعه پلاستیکی است که از دندان‌های بالایی در برابر ضربات سنگینی مه به صورت شما وارد می‌شود، محافظت می‌کند. این قطعه از خرد شدن یا شکستن دندان‌های شما در حین بازی جلوگیری می‌نماید. این محافظ دندان را می‌توانید از دندانپزشکی تهیه کنید.
شیرینی‌های چسبنده
همه‌ی مواد شیرین باعث پوسیدگی مینای دندان می‌شوند، اما برخی از آن‌ها بیشترین ضرر را دربر دارند. برخی از این مواد مانند سوهان، گز، پاستیل و آب‌نبات شل در هنگام خوردن به دندان می چسبد. در نتیجه بعد از مدت زمانی قند تبدیل به اسید می‌شود، این اسید برای ساعت‌ها در تماس با مینای دندان می‌باشد. اگر بعد از خوردن این نوع شیرینی‌ها، چیزی مانند کرفس یا آدامس بدون قند بجوید، مقدار زیادی بزاق ترشح می‌شود و این بزاق اسید را از بین می‌برد.
خوردن قطره‌های آهن و ضد سرفه
قطره آهن نباید روی دندان‌ریخته شود، بنابراین پس از مصرف این قطره باید آب بخورید تا از روی دندان پاک شود. قطره‌های آهن و ضد سرفه از قند زیادی برخوردار هستند که پس از مصرف آن‌ها نیز باید بلافاصله دهان و دندان‌ها شسته شوند. آب‌نبات‌های سرماخوردگی و ضد سرفه نیز به پلاک دندان چسبیده و در صورت مسواک نزدن باعث پوسیدگی دندان‌ها می‌شود.
باکتری‌هایی که در پلاک دندان هستند قند موجود در آب‌نبات و یا قطره و یا هر ماده خوردنی شیرین را به نوعی اسید تبدیل می‌کند که برای بهتر هضم شدن آن ماده می‌باشد. ولی اگر این مواد در مدت زمان نیم ساعت یا حتی بیست دقیقه روی دندان باشند این اسید باعث پوسیدگی شده، در نهایت به مینای دندان آسیب می‌رساند.
نوشیدن مشروبات الکلی
اسید و ترکیبات مشروبات الکلی نه تنها مینای دندان را از بین می‌برد بلکه باعث زردی و لکه‌گیری دندان‌ها می‌شود. همچنین شرب خمر علاوه بر اینکه فضای دهان را بسیار بد بو می‌کند، باعث اسیدیته شدن معده و تنفس حاوی گازهای نامطبوع می‌گردد.
پزشکان با توجه به مضرات بسیار زیاد مشروبات الکلی، آحاد جامعه را از مصرف آن منع می‌نمایند ولی برای جلوگیری از آسیب‌های این مواد استفاده از انواع سفید کننده و خمیردندان توصیه می‌نمایند. تا مضرات این عادتی که سبب خرابی دندان ها می‌گردد به میزان قابل توجهی کاهش یابد.
کلام آخر
عادتی که سبب خرابی دندان ها می شود در اکثر اوقات یک فعالیت روزمره است که ما به صورت مداوم آن را انجام می دهیم . درست در این موقع بدون آنکه بخواهیم دندان‌های خود برحسب عادت با آسیب های مختلفی مواجه کرده ایم و نادانسته باعث پوسیدگی دندان‌هاشده ایم .
همه ما هم یکسری عادت‌هایی داریم که به مرور زمان در بطن زندگی مان رسوخ کرده اند پس می توانیم این فعالیت ها را بشناسیم و موارد ناپسند و زشت را را ترک کنیم .
سوالات متداول
چند نمونه از عادتی که سبب پوسیدگی دندان ها می شود؟
بازکردن درب بطری یا بسته های مختلف ، خوردن نوشابه های گازدار ، مصرف الکل و دخانیات تنها بخشی از عادات ناپسندی هستند که سلامت دهان و دندان را با خطر مواجه می کنند.
آیا می توان عادتی که سبب خرابی دندان های می شود را ترک کرد؟
بله هر عادتی به مرور زمان در برنامه روزانه ما جا خشک کرده بنابراین با استفاده از برخی راه کار ها می توان به سرعت از شر این عادات ناپسند و بد خلاص شد.
چند مورد از عادت های پسندیده که بهداشت دهان و دندان را افزایش می دهد بیان کنید؟
مسواک زدن مداوم، استفاده از نخ دندان و دهان شویه ، مصرف 8 لیوان آب در طول روز و...