دندان پزشکی یوسف بالوی پورفلوئوروزیس دندانی بیماری و وضعیتی مرتبط به زیبایی دندان است. این مشکل بیشتر در هشت سال اول زندگی افراد به وجود می آید؛ در زمانی که دندان ها در حال شکل گیری هستند. شاید نتوان این مشکل را بیماری نامید، ولی تاثیرات منفی آن در حالت خفیف بر روی روان افراد دیده می شود. همچنین حالت شدید ابتلا به این بیماری می تواند سلامت دندان ها را از بین ببرد. در این مقاله به معرفی بیماری فلوئوروزیس، علل بروز این بیماری، علائم و نشانه ها و راه های پیشگیری و درمان بیماری مذکور پرداخته ایم.
فلوئوروزیس دندانی چیست و شیوع آن از چه زمانی اتفاق افتاد؟
فلوئوروزیس به تغییر رنگ دندان ها در اثر مصرف بالای فلوراید گفته می شود. فلوراید از عناصر مهم برای ساختار دندان است و به تقویت دندان ها کمک می کند. از آنجایی که کمبود این عنصر در آب آشامیدنی برخی از مناطق دیده می شود، اضافه کردن آن به آب موجب تقویت دندان ها شده و از آن ها در برابر پوسیدگی محافظت می کند. با این که فلوراید برای دندان ماده موثری است، ولی در برخی مناطق بیشتر از حد معمول در آب آشامیدنی وجود دارد و به همین دلیل اثر عکس بر روی دندان گذاشته و فرد را دچار بیماری فلوئوروزیس می کند.
فلوئوروزیس اولین بار در اوایل قرن بیستم توجه پزشکان را به خود جلب کرد. در آن دوره محققان دریافتند که بر روی دندان های افرادی که در کلورادو به دنیا آمده و بزرگ شده بودند، لکه های قهوه ای دیده می شود. پس از تحقیق برای پیدا کردن ریشه این مشکل متوجه شدند که نوعی از فلوراید به صورت طبیعی در آب زیرزمینی کلورادو به وجود آمده است و همین امر موجب قهوه ای شدن دندان های این افراد شده است. البته این محققان متوجه شدند که افرادی که بر روی دندان هایشان این لکه ها دیده شده، مقاومت بسیار بالایی در برابر پوسیدگی دندان از خود نشان می دهند. به همین دلیل از آن زمان فلوراید پس از طی کردن مراحلی خاص و به میزان مشخص و کافی وارد آب آشامیدنی هر منطقه ای می شد تا هم از پوسیدگی دندان جلوگیری کند و هم مشکل فلوئوروزیس را به وجود نیاورد.
علت های بروز بیماری فلوئوروزیس
علل مختلفی برای بروز این مشکل و یا بیماری وجود دارد که شاید بتوان مهم ترین آن را استفاده نامناسب از محصولات حاوی فلوراید اعم از خمیر دندان، دهان شویه و ... دانست. به طور مثال کودکان ممکن است از طعم خمیر دندان های حاوی فلوراید خوششان آمده و آن را قورت دهند.
استفاده بیش از حد از مواد حاوی فلوراید در دوران کودکی بر روی بروز این بیماری تاثیر بسیاری دارد. گفتنی است فلوراید به صورت طبیعی در آب آشامیدنی وجود دارد و مصرف بیش از حد آن می تواند برای دندان ها مشکل ساز باشد.
چطور از بیماری فلوئوروزیس دندانی مطلع شویم؟
از علامت ها و نشانه های اصلی فلوئوروزیس می توان به لکه های ریز و سفیدی که افراد با چشم معمولی قادر به دیدن آنها نیستند و لکه های قهوه ای که به راحتی در دید هستند اشاره کرد. به جز این دو مورد قهوه ای شدن مینای دندان و یا کدر شدن آن نیز از علائم ابتلا به فلوئوروزیس است. افرادی که درگیر فلوئوروزیس دندانی هستند، مینای کثیفی دارند و مینای دندان هایشان به راحتی تمیز نمی شود. در مقابل افرادی که با این بیماری درگیر نیستد، دندان های سفید، براق و یکدستی دارند.
شدت مشکل فلوئوروزیس در هر فرد به چه صورت است؟
دندان پزشکان شدت مشکل فلوئوروزیس را به پنج بخش مختلف تقسیم کرده اند که در ادامه با هر کدام از آنها آشنا می شویم.
● مشکوک به ابتلای فلوئوروزیس
در این مورد بر روی مینای دندان فرد لکه های سفید کوچکی دیده می شود که می تواند نشان دهنده بروز این مشکل باشد.
● خیلی ضعیف
حدود یک چهارم سطح دندان به صورت نواحی کوچک مات دیده می شود.
● ضعیف
حدود نصف سطح دندان را نواحی مات تشکیل داده است که ابعاد این لکه ها از حالت خیلی ضعیف بزرگتر است.
● در حالت تعادل
بیشتر از نصف سطح مینای دندان را نواحی سفید مات تشکیل داده اند.
● شدید
در این حالت کل سطح مینای دندان دچار عارضه فلوئوروزیس شده و زیبایی دندان فرد و همچنین سلامت آن را به شدت دچار مشکل می کند.
راه های پیشگیری از ابتلا به فلوئوروزیس
مهم ترین راه برای پیشگیری از ابتلا به این مشکل، توجه والدین به سلامت دندان فرزندان شان است. با مراجعه به دندانپزشک فرزند خود می توانید از میزان فلورایدی که باید مصرف کند باخبر شوید. اگر میزان فلوراید موجود در آب آشامیدنی برای کودک کافی باشد، پزشک آن را به شما اطلاع می دهد. در غیر این صورت با نظر پزشک می توانید مکمل های فلورایدی را استفاده نمایید.
بهتر است محصولات حاوی فلوراید را از دسترس کودک دور نگه دارید، زیرا با خوردن آنها به اشتباه می‌تواند به فلوئوروزیس مبتلا شود و هم دچار درد در شکم، حالت تهوع، استفراغ و اسهال شود. بر روی میزان خمیر دندان استفاده شده در حین مسواک زدن کودک نیز نظارت داشته باشید. مقدار کمی اندازه یک نخود را بر روی مسواک او گذاشته و به کودک خود یاد بدهید تمام خمیر دندان را از دهان خود خارج کرده و آن را قورت ندهد. درست است که مسمومیت با فلوراید خطرناک نیست، ولی نباید نسبت به آن بی‌توجه بود؛ زیرا سالانه کودکان بسیاری بر اثر همین مسمومیت راهی اورژانس ها می شوند.
راهکارهایی برای درمان فلوئوروزیس
در بسیاری از موارد فلوئوروزیس دندانی خفیف بوده و به درمان نیازی ندارد. در بیشتر مواقع نیز لکه ها بر روی دندان های عقبی تشکیل می شوند که همین امر به قابل مشاهده نبودن آن کمک می کند. ولی فلوئوروزیس شدیدتر، مخصوصا زمانی که دندان های جلویی را درگیر می کند باید درمان شده و از بین بروند. در ادامه برخی از درمان های مرتبط به این عارضه را معرفی کرده ایم.
باندینگ کامپوزیتی
از معروف ترین روش ها برای درمان فلوئوروزیس، باندینگ کامپوزیتی است. در این روش باندینگ متناسب با تغییر رنگ دندان می تواند خفیف یا شدید باشد. در این روش ابتدا سطح دندان آسیب دیده مقداری ناهموار شده و پس از آن سطح دندان با رزین سختی پوشانده می شود و به این طریق لکه های دندان را می پوشاند. این روش برای مخفی کردن ساییدگی و سوراخ ها پیشنهاد می شود، همچنین دندان هایی که توسط کامپوزیت درمان می شوند، قابل لکه شدن هستند. از این رو این درمان بیشتر مناسب کودکانی است که هنوز تمامی دندان های شیری خود را از دست نداده اند.
ونیر پرسلینی
این روش جایگزین خوبی برای روش باندینگ کامپوزیتی است. در این روش دندانپزشک سطح دندان آسیب دیده را به کمک پوسته سرامیکی می پوشاند. از این روش درمانی می توان برای افرادی که دچار فلوئوروزیس شدید شده اند استفاده کرد.
بلیچینگ دندان
در این روش دندانپزشک سطح دندان های آسیب دیده را با مواد مخصوص سفید کننده آغشته می کند. پس از این که این ماده به کمک نور و یا گرما فعال شد، شروع به سفید کردن دندان ها می کند. گفتنی است روش بلیچینگ دندان صورت همیشگی توسط دندانپزشک ها توصیه نمی شود زیرا امکان بدتر کردن ظاهر دندان را نیز دارد.
میکرو ابریژن دندانی
از این روش زمانی که فرد دچار فلوئوروزیس ضعیف تا متعادل است، می توان استفاده کرد. دندانپزشک در این روش درمانی به کمک مواد مخصوص بافت خراب سطح مینا را می ساید.
فلوئوروزیس دندانی را نمی توان بیماری خطرناکی دانست زیرا این مورد بیشتر بر روی ظاهر فرد تاثیر می گذارد و به نوعی یک مشکل زیبایی است. ولی اگر فرد به حالت شدید این بیماری دچار شود، مشکلات مختلفی برای دندان های او می تواند به وجود آید. این مشکلات می تواند قدرت و استحکام دندان را تحت الشعاع قرار دهند، از این رو بهتر است توجه بسیاری به این بیماری داشته و راهکارهای پیشگیرانه را دنبال کنید.
فلوروزیس دندانی کودکان
همان گونه که گفتیم، فلوروزیس دندانی یک مشکل شایع در کودکان است که نیاز به بررسی و تشخیص دقیق توسط دندانپزشکی دکتر بالوی پور دارد. این عارضه معمولاً در دندان‌های شیری یا دائمی کودکان رخ می‌دهد و بیشتر در سنین زیر هشت سال، یعنی زمانی که دندان‌ها در حال رشد و تکامل هستند، مشاهده می‌شود. اگرچه در این سن دندان‌ها ممکن است هنوز به طور کامل رویش نکرده باشند، اما ساختار آنها در حال شکل‌گیری است و در معرض خطر ابتلا به فلوروزیس قرار دارند. مصرف بیش از حد فلوراید در دوران کودکی یکی از اصلی‌ترین دلایل بروز فلوروزیس است. هر چه کودک در این دوران فلوراید بیشتری دریافت کند، احتمال ایجاد لکه‌های سفید یا قهوه‌ای روی دندان‌ها افزایش می‌یابد. این لکه‌ها نشانه‌های اولیه فلوروزیس هستند و در صورت مشاهده، باید سریعاً توسط دکتر یوسف بالوی پور بررسی شوند.
تفاوت هیپولازی دندان و فلوروزیس دندان
هیپوپلازی مینای دندان و فلوروزیس دندانی هر دو از اختلالات مینای دندان هستند که می‌توانند باعث ایجاد لکه‌های سفید یا تغییر رنگ در دندان‌ها شوند. با این حال، این دو عارضه از نظر علت ایجاد، ظاهر لکه‌ها، سن بروز و روش‌های درمانی تفاوت‌های اساسی دارند. در ادامه به بررسی کامل این تفاوت‌ها می‌پردازیم:
۱. علت ایجاد
هیپوپلازی مینای دندان: این عارضه ناشی از اختلال در تشکیل مینای دندان است که می‌تواند به دلایل مختلفی ایجاد شود، از جمله:
- کمبود مواد مغذی (مانند کلسیم، ویتامین D یا فسفر) در رژیم غذایی
- بیماری‌های دوران کودکی که باعث تب بالا می‌شوند.
- سیگار کشیدن مادر در دوران بارداری
- تولد نوزاد نارس
- مصرف برخی داروها (مانند آنتی‌بیوتیک‌های تتراسایکلین).
- ضربه به دندان در دوران رشد.
فلوروزیس دندانی: این عارضه به دلیل قرار گرفتن در معرض بیش از حد فلوراید در دوران کودکی (معمولاً زیر هشت سال) ایجاد می‌شود. منابع اصلی فلوراید اضافی عبارتند از:
- آب آشامیدنی حاوی فلوراید
- خمیردندان‌های حاوی فلوراید (به ویژه اگر بلعیده شوند)
- مکمل‌های ویتامینی حاوی فلوراید
۲. ظاهر لکه‌ها و علائم
هیپوپلازی مینای دندان:
- لکه‌های سفید، زرد یا قهوه‌ای روی دندان‌ها
- ممکن است همراه با حفره‌ها یا نقاط ضعیف در مینای دندان باشد.
- سطح دندان ممکن است ناهموار یا دارای فرورفتگی باشد.
- این عارضه می‌تواند یک دندان یا چند دندان را درگیر کند.
فلوروزیس دندانی:
- لکه‌های سفید، زرد یا قهوه‌ای روی دندان‌ها که معمولاً سطحی‌تر هستند.
- لکه‌ها ممکن است به شکل خطوط یا نقاط کوچک ظاهر شوند.
- معمولاً حفره یا پوسیدگی همراه با لکه‌ها وجود ندارد.
- این عارضه معمولاً روی چندین دندان به طور متقارن دیده می‌شود.
۳. سن بروز
هیپوپلازی مینای دندان:
- می‌تواند در هر سنی رخ دهد، اما معمولاً در دوران کودکی و زمانی که دندان‌ها در حال رشد هستند مشاهده می‌شود.
- ممکن است در بزرگسالی نیز به دلیل ضربه یا عوامل دیگر ایجاد شود.
فلوروزیس دندانی:
- معمولاً در کودکان زیر هشت سال رخ می‌دهد، زیرا در این سن دندان‌ها در حال تشکیل مینا هستند.
- اگر در کودکی درمان نشود، لکه‌ها ممکن است در بزرگسالی نیز باقی بمانند.
۴. عوارض و مشکلات همراه
هیپوپلازی مینای دندان:
- به دلیل ضعیف بودن مینای دندان، نواحی آسیب‌دیده بیشتر در معرض پوسیدگی و حفره قرار می‌گیرند.
- ممکن است باعث حساسیت دندان به گرما، سرما یا مواد غذایی اسیدی شود.
فلوروزیس دندانی:
- معمولاً باعث پوسیدگی دندان نمی‌شود، اما ظاهر ناخوشایند لکه‌ها ممکن است از نظر زیبایی مشکل‌ساز باشد.
- در موارد شدید، ممکن است مینای دندان ضعیف شود، اما این حالت نادر است.
۵. روش‌های درمانی
هیپوپلازی مینای دندان: اگر باعث ایجاد حفره یا پوسیدگی نشود، ممکن است نیازی به درمان نباشد. برای بهبود ظاهر دندان‌ها، روش‌های زیر توسط بهترین دندانپزشک کودکان استفاده می‌شود:
- بلیچینگ دندان: برای روشن‌کردن لکه‌های سفید
- میکروابریژن: برداشتن لایه نازکی از مینای تغییر رنگ داده
- لمینت دندان: استفاده از پوسته‌های نازک سرامیکی برای پوشاندن لکه‌ها
- ترمیم کامپوزیت: پرکردن نواحی آسیب‌دیده با مواد همرنگ دندان
فلوروزیس دندانی: در موارد خفیف، ممکن است تنها جرم‌گیری حرفه‌ای دندان کافی باشد. برای بهبود ظاهر دندان‌ها، روش‌های زیر توسط بهترین جراح دندانپزشک استفاده می‌شود:
- بلیچینگ دندان: برای روشن‌کردن لکه‌های سفید
- میکروابریژن: برای از بین بردن لایه سطحی مینای تغییر رنگ داده
- روکش سرامیکی: برای پوشاندن لکه‌های شدید و بهبود ظاهر دندان
۶. پیشگیری
هیپوپلازی مینای دندان:
- اطمینان از دریافت مواد مغذی کافی در رژیم غذایی کودکان
- جلوگیری از مصرف داروهای مضر در دوران بارداری و کودکی
- مراقبت از دندان‌ها در برابر ضربه
فلوروزیس دندانی:
- کنترل میزان فلوراید دریافتی کودکان (مثلاً استفاده از خمیردندان بدون فلوراید برای کودکان زیر سه سال)
- آموزش کودکان برای نخوردن خمیردندان
- مشورت با دندانپزشکی دکتر بالوی پور قبل از مصرف مکمل‌های فلوراید
خطرات فلوروزیس دندانی در کودکان
فلوروزیس دندانی که به دلیل مصرف بیش از حد فلوراید در دوران کودکی ایجاد می‌شود، عمدتاً یک مشکل زیبایی محسوب می‌شود و به طور مستقیم خطر جدی برای سلامت دندان‌ها ایجاد نمی‌کند. با این حال، این عارضه می‌تواند پیامدها و نگرانی‌هایی را برای کودکان و والدین به همراه داشته باشد که عبارتند از:
۱. تأثیر بر زیبایی و اعتماد به نفس
یکی از اصلی‌ترین خطرات فلوروزیس دندانی، تأثیر آن بر ظاهر دندان‌هاست. لکه‌های سفید، زرد یا قهوه‌ای ناشی از فلوروزیس می‌توانند باعث کاهش اعتماد به نفس کودک شوند، به ویژه اگر دندان‌های قدامی (جلویی) درگیر باشند. این موضوع ممکن است در سنین بالاتر، زمانی که کودک به زیبایی و ظاهر خود اهمیت می‌دهد، بیشتر مورد توجه قرار گیرد و حتی بر روابط اجتماعی و رفتارهای کودک تأثیر بگذارد.
۲. مسمومیت ناشی از مصرف بیش از حد فلوراید
اگرچه فلوروزیس دندانی به‌طور مستقیم خطر جدی برای سلامت دندان‌ها ایجاد نمی‌کند، اما مصرف بیش از حد فلوراید می‌تواند بر سلامت عمومی کودک تأثیر منفی بگذارد. فلوراید اضافی ممکن است باعث مسمومیت شود و بر ارگان‌های حیاتی مانند کبد، کلیه‌ها و مغز تأثیر بگذارد. این موضوع به خصوص در مواردی رخ می‌دهد که کودک به‌طور مداوم از منابع مختلف فلوراید (مانند آب آشامیدنی حاوی فلوراید، خمیردندان‌های فلورایددار و مکمل‌های ویتامینی) استفاده کند. برای بررسی این خطرات، انجام آزمایش‌های پزشکی و مشورت با بهترین دندانپرشکی سعادت آباد توصیه می‌شود.
۳. ضعف مینای دندان در موارد شدید
در موارد نادر و شدید فلوروزیس، مینای دندان ممکن است ضعیف شود و ساختار آن دچار آسیب گردد. این حالت می‌تواند باعث افزایش حساسیت دندان‌ها به گرما، سرما یا مواد غذایی اسیدی شود. همچنین، در این موارد، دندان‌ها ممکن است مستعد ترک خوردن یا شکستن باشند.
۴. نیاز به درمان‌های تهاجمی در آینده
اگر فلوروزیس دندانی شدید باشد، ممکن است در آینده نیاز به درمان‌های تهاجمی مانند تراشیدن دندان، استفاده از ونیر یا لمینیت باشد. این روش‌ها نه تنها هزینه‌بر هستند، بلکه می‌توانند باعث آسیب بیشتر به دندان‌ها شوند. مخصوصا اگر درمان در سنین پایین انجام شود، ممکن است دندان‌ها در آینده نیاز به ترمیم‌های مکرر داشته باشند.
۵. تأثیر بر سلامت روانی کودک
ظاهر ناخوشایند دندان‌های مبتلا به فلوروزیس می‌تواند بر سلامت روانی کودک تأثیر بگذارد. کودکانی که به دلیل لکه‌های دندانی مورد تمسخر قرار می‌گیرند، ممکن است دچار اضطراب، کاهش اعتماد به نفس یا حتی انزوا شوند. این موضوع در سنین مدرسه و نوجوانی که ظاهر فیزیکی اهمیت زیادی دارد، می‌تواند مشکل‌ساز باشد.
۶. خطرات ناشی از درمان‌های نادرست
در برخی موارد، والدین ممکن است برای بهبود ظاهر دندان‌های کودک، به درمان‌های خودسرانه یا غیرحرفه‌ای روی آورند. این کار می‌تواند باعث آسیب بیشتر به دندان‌ها و حتی افزایش خطر پوسیدگی شود. برای مثال، استفاده از روش‌های سفیدکننده غیراستاندارد ممکن است به مینای دندان آسیب برساند.
کنترل میزان فلوراید دریافتی و مراجعه منظم به بهترین دندانپزشکی غرب تهران، بهترین راه برای پیشگیری و مدیریت این مشکل است. در صورت نیاز به درمان، روش‌های ترمیمی - زیبایی مانند میکروابریژن، ونیر یا لمینیت می‌توانند به بهبود ظاهر دندان‌ها کمک کنند.
سوالات متداول
۱. فلوروزیس دندانی چیست و چگونه ایجاد می‌شود؟
فلوروزیس دندانی یک اختلال در تشکیل مینای دندان است که به دلیل مصرف بیش از حد فلوراید در دوران کودکی (معمولاً زیر هشت سال) ایجاد می‌شود. این عارضه باعث ایجاد لکه‌های سفید، زرد یا قهوه‌ای روی دندان‌ها می‌شود. منابع اصلی فلوراید اضافی شامل آب آشامیدنی حاوی فلوراید، خمیردندان‌های فلورایددار و مکمل‌های ویتامینی است.
۲. آیا فلوروزیس دندانی خطرناک است؟
فلوروزیس دندانی بیشتر یک مشکل زیبایی است و به طور مستقیم خطر جدی برای سلامت دندان‌ها ایجاد نمی‌کند. در واقع، قسمت‌هایی از دندان که دچار فلوروزیس شده‌اند، اغلب مقاوم‌تر از مینای معمولی در برابر پوسیدگی هستند. با این حال، مصرف بیش از حد فلوراید می‌تواند بر سلامت عمومی کودک (مانند کبد و کلیه‌ها) تأثیر منفی بگذارد.
۳. چگونه می‌توان از فلوروزیس دندانی پیشگیری کرد؟
کنترل میزان فلوراید دریافتی کودک (به ویژه از طریق آب آشامیدنی و خمیر دندان)، استفاده از خمیر دندان بدون فلوراید برای کودکان زیر سه سال، آموزش کودکان برای نخوردن خمیر دندان و مشورت با دندانپزشک قبل از مصرف مکمل‌های فلوراید.
۴. آیا فلوروزیس دندانی نیاز به درمان دارد؟
در موارد خفیف، فلوروزیس دندانی معمولاً نیازی به درمان ندارد. با این حال، اگر لکه‌ها باعث کاهش اعتماد به نفس کودک شوند یا از نظر زیبایی مشکل ساز باشند، می‌توان از روش‌های ترمیمی-زیبایی مانند میکروابریژن، بلیچینگ، ونیر یا لمینیت استفاده کرد. درمان معمولاً در سنین بالاتر و زمانی که کودک به زیبایی دندان‌های خود اهمیت می‌دهد، انجام می‌شود.
۵. آیا فلوروزیس دندانی باعث پوسیدگی دندان می‌شود؟
خیر، فلوروزیس دندانی به‌طور مستقیم باعث پوسیدگی دندان نمی‌شود. در واقع، قسمت‌هایی از دندان که دچار فلوروزیس شده‌اند، اغلب مقاوم‌تر از مینای معمولی در برابر پوسیدگی هستند. با این حال، رعایت بهداشت دهان و دندان برای جلوگیری از پوسیدگی در سایر قسمت‌های دندان ضروری است.