دندان پزشکی یوسف بالوی پور
کودکان از بدو تولد دارای 12 دندان شیری می باشند. این دندان ها درون لثه بوده و به مرور زمان از لثه بیرون می آیند. اهمیت پایین دندان های شیری به دلیل افتادن و جایگزین شدن با دندان های دائمی باور اشتباه بیشتر والدین می باشد. دندان های شیری برای خوردن غذا، ظاهر صورت، وضعیت حرف زدن و رشد دندان های دائمی از اهمیت بسیاری برخوردار هستند. سوال بیشتر والدین در این زمینه این است که آیا در صورت پوسیدگی دندان شیری کودکان را بکشیم یا خیر؟ برای یافتن پاسخ این سوال بهتر است تا پایان این مقاله با ما همراه باشید.
اهمیت دندان های شیری
برای رشد مناسب و قرارگیری دندان های دائمی در جای خود، نگهداری از دندان های شیری ضروری است. دندان های آسیاب شیری جزء دندان هایی هستند که از همه دیرتر می افتند. آنها تا رسیدن کودک به سن 12 سالگی با دندان های دائمی جایگزین نمی شوند. به طور کلی هر فرد دارای 20 دندان شیری است که به مرور زمان با دندان های دائمی جایگزین می شوند. در صورت عدم نگهداری درست از دندان های شیری ممکن است عوارض متعددی مانند دندان درد و آسیب دیدن دندان های دائمی را در پی داشته باشد.
دندان شیری آسیاب در چه سنی می افتد؟
دندان های شیری در مراحل مختلفی از زندگی کودک در می آیند و می افتند و والدین معمولاً در مورد زمان و ترتیب افتادن این دندان ها سوالاتی دارند. دندان آسیاب شیری، که در ناحیه خلفی دهان قرار دارد، معمولاً در سنین 10 تا 12 سالگی می‌افتد. این دندان ها به دلیل نقش حیاتی خود در جویدن غذا و حفظ سلامت دندان های دائمی از اهمیت ویژه‌ای برخوردارند. تفاوت 6 ماهه در زمان افتادن دندان ها طبیعی است و به دلایل مختلف فیزیولوژیک در هر کودک ممکن است رخ دهد. از دست دادن زودهنگام دندان آسیاب شیری می تواند به مشکلاتی از جمله کاهش فضا برای رشد دندان های دائمی منجر شود. در این موارد، استفاده از فضانگهدار به حفظ فضای مورد نیاز برای دندان دائمی کمک می کند. در صورتی که دندان آسیاب شیری بیش از زمان طبیعی باقی بماند، باید با رادیوگرافی وضعیت دندان بررسی شود، زیرا ممکن است جوانه دندان دائمی وجود نداشته باشد یا دندان شیری مانع از رشد صحیح دندان دائمی شود. به همین دلیل، معاینه منظم دندانپزشکی در سنین 10 تا 12 سالگی بسیار مهم است. دندانپزشک متخصص می تواند با ارزیابی وضعیت دندان های کودک، از بروز مشکلات جدی جلوگیری کند و اطمینان حاصل کند که دندان های دائمی به درستی و به موقع رشد می کنند.
کدام دندان ها شیری هستند و می افتند؟
دندان های شیری شامل 20 عدد دندان هستند که به طور متقارن در هر فک قرار دارند و شامل پنج نوع دندان می شوند:
- دندان پیش میانی (A)
- دندان پیش جانبی (B)
- دندان نیش (C)
- دندان آسیاب اول (D)
- دندان آسیاب دوم (E)
روند افتادن دندان های شیری معمولاً از حدود 6 سالگی آغاز شده و تا 12 سالگی ادامه دارد. دندان های پیش میانی فک پایین معمولاً اولین دندان هایی هستند که می‌افتند، در حالی که دندان های آسیاب دوم فک بالا آخرین دندان هایی هستند که به طور طبیعی می افتند. این ترتیب می تواند به خانواده‌ها کمک کند تا انتظار داشته باشند چه زمانی باید نگران افتادن دندان های شیری باشند. با افتادن دندان های شیری، دندان های دائمی به تدریج جایگزین آن ها می شوند. دندان های دائمی بزرگتر و محکم تر از دندان های شیری هستند و به حفظ سلامت دهان و دندان کمک می کنند. به علاوه، دندان های دائمی برای جویدن غذا و صحبت کردن ضروری هستند و به این ترتیب، فرآیند رشد صحیح دندان ها در این سنین بسیار مهم است. در نهایت، والدین باید توجه داشته باشند که در صورت مشاهده هر گونه نشانه غیرطبیعی در روند افتادن دندان های شیری، مانند تأخیر زیاد یا افتادن ناگهانی، به دندانپزشک مراجعه کنند تا از سلامت دندان های کودک اطمینان حاصل کنند و از بروز مشکلات جدی جلوگیری شود. معاینه های منظم نه تنها به شناسایی مشکلات کمک می کند، بلکه به ایجاد عادات بهداشتی مناسب برای کودکان نیز کمک می کند.
پوسیدگی دندان شیری کودکان
پوسیدگی دندان در کودکان ممکن است خطرات زیادی مانند: دندان درد، عفونت و ... را به همراه داشته باشد. از طرفی به دلیل سن کم کودکان گاهی برای درمان و ترمیم دندان شیری نیاز به بی‌هوشی عمومی کودک است که خود آن نیز خطراتی دارد. در صورت پوسیدگی شدید دندان آسیاب شیری کودک و کشیدن آن، الگوی رشد دندان دائمی جایگزین از بین می رود. پس از کشیدن دندان شیری امکان کاهش فضا جهت رشد دندان های دائمی نیز وجود دارد. به همین دلیل دندان های دائمی در جای اصلی خود رشد نمی کنند. یکی از شایع ترین و معمول ترین عارضه ها پس از کشیدن دندان در کودکان، دردهای شدید است. البته در صورت انجام مراقبت هایی پس از کشیدن دندان اضافی، این درد تا حد بسیار زیادی کاهش می یابد و از بروز عفونت جلوگیری می شود. گاها برای برطرف شدن آسیب دیدگی و جلوگیری از بروز مشکلات و خطرات احتمالی، کشیدن دندان خراب باید در اولین فرصت انجام شود.
ترمیم دندان های شیری یا کشیدن آن؟
گاها با چالش هایی در مورد درمان و ترمیم دندان شیری پوسیده مواجه می شویم. بیشتر والدین به دلیل موقتی بودن دندان های شیری فکر می کنند کشیدن آن ها در زمان پوسیدگی به راحتی امکان پذیر است. مهم ترین نکته این است که آیا دندان شیری پوسیده، احتیاج به ترمیم دارد و یا باید کشیده شود. همانطور که اشاره شد، وجود این دندان ها برای حفظ فضای کافی جهت رشد دندان های دائمی مهم است. 20 دندان شیری کودک به مرور زمان باید با 20 دندان دائمی جایگزین شود. به این ترتیب اگر قبل از رشد دندان های دائمی، دندان های شیری از بین بروند؛ دندان های مجاور از محل خود منحرف و به سمت فضای خالی هدایت می شوند.
این اتفاق گاها مشکلات بسیار جدی را برای رشد دندان های دائمی ایجاد می کند. پس پیشگیری و درمان پوسیدگی دندان شیری بسیار مهم می باشد. انجام نخستین ویزیت دندانپزشکی برای آموزش طبق نظر متخصصین دندانپزشک اطفال، باید قبل از یک سالگی انجام شود. البته هیچوقت برای نخستین ویزیت دندان پزشکی دیر نیست، پس در انجام این امر تعلل نکنید.
راهکاری برای نگه داشتن فضای دندان شیری کشیده شده
وجود دندان های شیری برای رشد و قرارگیری مناسب دندان های دائمی، ضروری است. معمولا در سنین 5 تا 6 سالگی دندان های شیری جلوی دهان می افتند. دقت داشته باشید که هشت دندان آسیاب زودتر از سنین 9 تا 13 سالگی برای رشد، آماده نمی شوند. به همین دلیل اگر دندان آسیاب شیری در سنین پایین به دلیل پوسیدگی از بین برود؛ در عمل دندان دائمی نمی تواند موقعیت مناسب خود در دهان کودک را پیدا کند. در این زمان، دندان دائمی فضای دندان های مجاور که زمان رشد آن ها نرسیده را اشغال می کند. در نهایت این اتفاق موجب مسدود شدن مسیر رشد سایر دندان های دائمی می شود. استفاده از فضای نگهدارنده در صورت کشیدن دندان شیری بسیار مهم است. این وسیله برای جلوگیری از نامرتب شدن دندان ها مورد استفاده قرار می گیرد.
معمولا پزشکان برای جلوگیری از پیشرفت پوسیدگی دندان شیری آسیب دیده، پر کردن آن را توصیه می کنند. معمولا در صورت پوسیدگی وسیع دندان شیری و عدم امکان ترمیم دندان با مواد پر کننده، پزشکان از روکش فلزی استفاده می کنند. این روکش فلزی از دندان آسیب دیده تا زمان آماده شدن دندان دائمی جایگزین، محافظت می کند. در صورت رسیدن پوسیدگی به مرکز دندان (محل اعصاب و رگ‌های خونی)، از پالپوتومی برای برداشتن پوسیدگی و درمان عصب دندان استفاده می کنند. رسیدن عفونت به استخوان موجب عفونت یا آبسه می شود. معمولا برای درمان آبسه، عمل کشیدن دندان شیری انجام می شود که سپس باید از نگهدارنده فضا استفاده شود. این نگهدارنده فضا به صورت سفارشی برای دهان کودک ساخته می شود.
مهم‌ترین دلایل برای ترمیم و پر کردن دندان های شیری عبارتند از:
لبخند و حرف زدن کودک، روی اعتماد به نفس و شکل گیری شخصیت آن تاثیر بسیاری دارد.
دندان های شیری مانند یک راهنما برای رشد دندان های دائم عمل می کنند.
وجود دندان های شیری برای جویدن صحیح غذا و حفظ رژیم غذایی لازم است.
دندان های شیری برای بهبود مهارت صحبت کردن کودکان دارای اهمیت فراوانی هستند.
عدم رسیدگی و درمان پوسیدگی دندان های شیری می تواند عوارض زیادی برای رشد دندان های دائمی را در پی داشته باشد.
معمولا عدم درمان و ترمیم دندان پوسیده موجب دردهای شدید و آبسه می شود.
گاهی شکستن دندان شیری دردهایی را به همراه دارد و در صورت نوک تیز بودن شکستگی دندان، امکان آسیب و پاره شدن زبان کودک وجود دارد. در این زمان حتما باید دندان شکسته ترمیم شود.
ترتیب افتادن دندان شیری
دندان های شیری، نقش مهمی در رشد دندان های دائمی و حفظ ساختار فک کودکان دارند. رابطه بین دندان های شیری و دائمی به این صورت است که این دندان ها معمولاً از سن 6 سالگی شروع به افتادن می کنند و به تدریج جای خود را به دندان های دائمی می‌دهند. ترتیب افتادن دندان های شیری معمولاً به شرح زیر است:
ثنایای مرکزی فک پایین
اولین دندان هایی که معمولاً می‌افتند، دو دندان جلویی فک پایین هستند. این اتفاق غالباً در سنین 6 تا 7 سالگی رخ می‌دهد.
ثنایای مرکزی فک بالا
پس از دندان های جلویی فک پایین، دو دندان جلویی فک بالا می‌افتند. این فرآیند در حدود 7 سالگی آغاز می شود.
ثنایای جانبی
دندان های ثنایای جانبی، که در دو طرف دندان های جلویی قرار دارند، در مرحله بعدی می‌افتند. این دندان ها در حدود 7 تا 8 سالگی جای خود را به دندان های دائمی می‌دهند.
دندان های آسیاب اول
دندان های آسیاب اول (مولرهای کوچک) در حدود 9 تا 11 سالگی می‌افتند.
دندان های نیش
دندان های نیش، که وظیفه پاره کردن و بریدن غذا را بر عهده دارند، معمولاً بین 10 تا 12 سالگی می‌افتند.
دندان های آسیاب بزرگ (مولرهای دوم)
آخرین دندان هایی که می‌افتند، دندان های آسیاب بزرگ هستند. این دندان ها معمولاً در سن 11 تا 12 سالگی می‌افتند.
اگر دندان شیری زودتر یا دیرتر از زمان معمول بیفتد، بهتر است با دندان پزشک مشورت کنید.
تعداد دندان شیری و دائمی
دندان های انسان در طول زندگی شامل دو دسته اصلی دندان های شیری و دندان های دائمی هستند. دندان های شیری اولین مجموعه دندان هایی هستند که در دهان ظاهر می‌شوند و مجموعاً 20 عدد شامل 10 دندان در فک بالا و 10 دندان در فک پایین دارند. این دندان ها از سن 6 ماهگی شروع به رویش کرده و تا حدود 3 سالگی کامل می‌شوند. دندان های شیری شامل 8 دندان ثنایا، 4 دندان نیش و 8 دندان آسیاب کوچک هستند. این دندان ها به تدریج از سن 6 سالگی شروع به افتادن می کنند و تا حدود 12 سالگی با دندان های دائمی جایگزین می‌شوند. دندان های دائمی، مجموعه نهایی دندان ها هستند و تعداد آنها در افراد بالغ 32 عدد شامل 16 دندان در فک بالا و 16 دندان در فک پایین است. این دندان ها شامل 8 دندان ثنایا، 4 دندان نیش، 8 دندان آسیاب کوچک و 12 دندان آسیاب بزرگ هستند. دندان های آسیاب بزرگ شامل دندان های عقل نیز می‌شوند که معمولاً در اواخر نوجوانی یا اوایل بزرگسالی ظاهر می‌گردند. مراقبت از دندان های شیری و دائمی بسیار مهم است؛ زیرا دندان های شیری فضای لازم برای رشد صحیح دندان های دائمی را فراهم می کنند. پوسیدگی یا افتادن زودهنگام دندان های شیری ممکن است منجر به مشکلاتی مانند نامرتبی دندان های دائمی شود. به همین دلیل، در صورت مشاهده تأخیر در افتادن یا رویش دندان ها، توصیه می شود با دندانپزشکی دکتر بالوی پور مشورت شود.
چگونه بفهمیم دندان شیری است
یکی از دغدغه‌های مهم والدین این است که چگونه بفهمند دندان کودکشان شیری است یا دائمی. این پرسش شاید در نگاه اول ساده به نظر برسد، اما دانستن پاسخ آن می تواند نقش مهمی در مراقبت از سلامت دهان و دندان کودک داشته باشد. در این مطلب به شما کمک می‌کنیم تا به سادگی تفاوت‌های دندان شیری و دائمی را درک کنید. دندان ها، این ابزارهای کوچک اما حیاتی، وظایف مهمی مانند: بریدن، جویدن و له کردن غذا را بر عهده دارند. علاوه بر این، نقش مهمی در تکلم صحیح و حفظ زیبایی چهره همچون لمینت دندان ایفا می کنند. در کودکان، دندان های شیری پایه‌گذار سلامت دندان های دائمی هستند. بنابراین، مراقبت صحیح از این دندان ها از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
ساختار دندان و نقش آن در تشخیص دندان های شیری
دندان ها از ساختاری پیچیده تشکیل شده‌اند که هر بخش آن وظیفه‌ای خاص دارد. شناخت این ساختار به والدین کمک می کند تا بهتر تفاوت‌های دندان شیری و دائمی را تشخیص دهند و از سلامت دندان های فرزندانشان مراقبت کنند. در ادامه متن، اجزای اصلی ساختار دندان را بررسی می‌کنیم:
تاج دندان
تاج دندان بخش قابل مشاهده دندان است که بالای لثه قرار دارد. سطح خارجی تاج با مینای دندان پوشیده شده است. مینای دندان شیری نازک‌تر و سفیدتر از مینای دندان دائمی است. این نازکی مینای دندان شیری باعث می شود که این دندان ها نسبت به پوسیدگی آسیب‌پذیرتر باشند.
ریشه دندان
ریشه دندان، بخشی از دندان است که در داخل لثه قرار دارد و به استخوان فک متصل می شود. در دندان های شیری، ریشه کوتاه‌تر است و با رویش دندان های دائمی تحلیل می‌رود. این موضوع باعث می شود که دندان شیری به راحتی لق شود و بیفتد.
گردن دندان
گردن دندان، نقطه‌ای است که تاج و ریشه به هم متصل می‌شوند. این بخش در خط لثه قرار دارد و نقش مهمی در پایداری دندان ایفا می کند.
عاج دندان
عاج بخش اصلی ساختار دندان است که زیر مینای دندان قرار دارد. این لایه نسبت به مینای دندان نرم‌تر است و در دندان های شیری، نسبت به دندان های دائمی حساس‌تر و نازک‌تر است.
اتاق پالپ
پالپ، داخلی‌ترین بخش دندان است که شامل عروق خونی و اعصاب است. این قسمت در دندان های شیری بزرگتر و نزدیک‌تر به سطح دندان است، به همین دلیل آسیب‌های کوچک می توانند به راحتی به پالپ دندان شیری آسیب برسانند.
مینای دندان
مینای دندان، سخت‌ترین ماده بدن انسان است که از تاج دندان محافظت می کند. در دندان های شیری، مینای دندان از نظر ضخامت و مقاومت کمتر از مینای دندان دائمی است.
سمنتوم
سمنتوم لایه‌ای سخت است که ریشه دندان را پوشش می‌دهد و نقش اصلی آن اتصال دندان به استخوان فک است.
رباط پریودنتال
رباط پریودنتال مجموعه‌ای از فیبرهای بافت پیوندی است که دندان را به استخوان فک متصل می کند. این رباط نقش مهمی در حفظ استحکام و پایداری دندان در لثه دارد.
شناخت ساختار دندان به شما کمک می کند که به راحتی دندان های شیری و دائمی را تشخیص دهید. تفاوت‌هایی مانند رنگ سفیدتر همچون رنگ ایمپلنت دندان، مینای نازک‌تر و ریشه کوتاه‌تر از جمله ویژگی‌های دندان های شیری هستند. این اطلاعات به والدین کمک می کند تا در مراقبت از سلامت دندان های کودک خود دقت بیشتری داشته باشند و در صورت بروز مشکل، سریع‌تر به بهترین دندانپزشکی غرب تهران مراجعه کنند. مراقبت صحیح از دندان های شیری، کلید داشتن دندان های دائمی سالم است. این دندان ها پایه‌گذار سلامت دهان و دندان کودک در آینده هستند.
علائم افتادن دندان شیری
دندان های شیری کودکان سالم، طبق یک زمان‌بندی طبیعی رویش می کنند و در زمان مشخصی می‌افتند. البته برخی بیماری‌ها یا سندرم‌ها می توانند بر زمان افتادن دندان های شیری یا رویش دندان های دائمی تأثیر بگذارند. تأخیر در رویش دندان دائمی یا افتادن دندان شیری، تا حدود شش ماه امری طبیعی است و جای نگرانی ندارد. هنگام رویش دندان های شیری، کودکان ممکن است علائمی مانند افزایش بزاق دهان، تب خفیف، بی‌قراری و خارش لثه‌ها را تجربه کنند. این علائم معمولاً هنگام رویش همه دندان های شیری دیده می شود. برای کاهش ناراحتی کودک می توان لثه‌ها را با دست تمیز یا دندان‌گیرهای موجود در بازار ماساژ داد. در صورت وجود درد یا تب، استفاده از داروهایی مانند استامینوفن توصیه می شود.
وقتی دندان شیری شروع به افتادن می کند، برخی کودکان ممکن است احساس درد کنند. این درد به دلیل حرکت و رویش دندان دائمی زیرین است. علاوه بر این، دندان شیری لق شده می تواند هنگام غذا خوردن جابه‌جا شود و با تحریک لثه، باعث درد شود. لق شدن دندان معمولاً توسط کودک به راحتی احساس می شود. برخلاف تصور رایج، دستکاری دندان شیری لق شده برای کندن آن مشکلی ایجاد نمی کند و کودک می تواند به آرامی این کار را انجام دهد. مهم است بدانید که افتادن دندان شیری به طور کلی علائم جدی یا سیستمیک ندارد. اگر بوی بد دهان مشاهده شد، ممکن است به دلیل التهاب لثه اطراف دندان در حال افتادن باشد یا ناشی از رعایت نکردن بهداشت دهان و دندان، به دلیل درد کودک باشد. در این زمان، توجه ویژه به بهداشت دهان و مسواک زدن بسیار ضروری است تا از عفونت یا مشکلات لثه جلوگیری شود. در نهایت، افتادن دندان های شیری مرحله‌ای طبیعی از رشد کودک است که با رعایت مراقبت‌های بهداشتی مناسب به راحتی سپری می شود. مراجعه به دندانپزشکی در سعادت آباد هم می تواند شما را در مشاهده این علامت‌ها یاری نماید.
علت دیر افتادن دندان شیری
دندان های شیری که به دندان های دوران کودکی نیز معروف هستند، وظیفه دارند تا فضای لازم برای رویش دندان های دائمی را فراهم کنند. با رشد کودک، این دندان ها به تدریج می‌افتند و جای خود را به دندان های دائمی می‌دهند. دندان های دائمی از پیش از تولد، در داخل فک کودک و درست زیر دندان های شیری شروع به شکل‌گیری می کنند. وقتی دندان دائمی به اندازه کافی رشد می کند، به ریشه دندان شیری فشار وارد کرده و باعث تحلیل رفتن ریشه می شود. با از بین رفتن ریشه، دندان شیری لق شده و سرانجام می‌افتد. پس از افتادن دندان شیری، دندان دائمی جدید در همان محل شروع به رویش می کند و جایگزین دندان قدیمی می شود. این فرآیند طبیعی بخشی از رشد و تکامل دهان و دندان کودک است و معمولا تا سن 12 یا 13 سالگی کامل می شود. بهترین دندانپزشک کودکان در تهران آماده خدمت رسانی به کودکان عزیز است.
مراقبت های لازم پس از کشیدن دندان های شیری
در بعضی زمان ها کشیدن دندان شیری دارای خطرات و عوارضی می باشد. به عنوان مثال امکان تجربه دردهای شدید، خونریزی، عفونت پس از کشیدن دندان شیری وجود دارد. با از بین رفتن تاثیر داروی بی حسی امکان احساس کمی درد وجود دارد. در این زمان می توانید این درد را با استفاده از داروهای مسکن و آنتی بیوتیک ها کنترل و کاهش دهید. در صورت مشاهده خونریزی باید با فشار دادن یک تکه گاز استریل روی حفره دهان از ادامه آن جلوگیری کنید.
کودکان به راحتی نمی توانند از دندان های خود مراقبت کنند و این وظیفه بر عهده والدین آن ها می باشد. به عنوان مثال پس از کشیدن دندان، از انجام فعالیت هایی مانند پریدن، دویدن، فعالیت های ورزشی و ... فرزندتان جلوگیری کنید. برای جلوگیری از بروز عفونت باید از قرار دادن انگشت، مداد و دیگر اجسام در دهان خودداری شود. پس از کشیدن دندان شیری تا چندین روز استفاده از غذاهای سفت و تیز مانند چیپس اصلا توصیه نمی شود؛ زیرا امکان گیر کردن و یا پارگی حفره دندان کشیده شده وجود دارد. هزینه های پر کردن و ترمیم دندان های شیری بستگی به شدت آسیب دیدگی و دندانپزشک دارد.