دندان پزشکی یوسف بالوی پورمطمئنا همه انسان های روی زمین گیر کردن غذا بین دندان ها را حداقل برای یک بار در طول زندگی خود تجربه کرده‌اند. این وضعیت علاوه بر این که برای دندان‌ها مشکل ساز است، حس بسیار بدی را برای خود فرد به وجود می‌آورد. به طوری که شخص به صورت مداوم در حال خارج کردن تیکه های غذا از بین دندان‌ها و دهان خود بوده و در این راستا با زبان خود به دندان ها فشار می‌آورد.
اختراع انواع مدل های خلال دندان، نخ دندان و مسواک گواهی و شواهد تاریخی هستند که نشان می دهند، انسان از دیرباز با این مسئله مشکل داشته است. به همین دلیل در رفع آن سعی زیادی خرج کرده، به طوری که حتی برای رهایی از این معضل ابزارهایی را نیز طراحی نموده است.
اما گیر کردن غذا بین دندان ها می‌تواند سلامت انسان را با مشکل مواجه کند؟ آیا به دام افتادن غذا در بین دندان ها می‌تواند معضلات جدی را در پی داشته باشد؟ اصلا دلیل وقوع این امر چیست؟ دندان پزشکان در مورد این مبحث چه نظری دارند؟ برای آنکه برای این سوالات پاسخ مناسبی پیدا کنید، بهتر است این مقاله را مطالعه کنید و برای یافتن جواب سوالاتتان با ما همراه باشید.
آیا گیر کردن غذا بین دندان ها معضل جدی است؟
فرض کنید به یک مراسم رسمی دعوت شده‌اید، که قرار است در آن با افراد صاحب منصب و پرنفوذ دیدار کنید. در حقیقت نحوه برخورد و نوع رفتار و کردار شما در این مراسم قرار است آینده کاری شما را تعیین کند. بعد از صرف وعده غذایی همان طور که در حال صحبت با چند نفر از میهمانان مراسم هستید، لبخند می زنید. ولی ناگهان افرادی که در جمع شما حضور داشتند، گفتگو را نصفه نیمه رها کرده و با ابراز بهانه ای از شما دور می شوند. به نظرتان چه اتفاقی افتاده است؟ چرا این افراد شما را به سرعت ترک کرده‌اند؟
پاسخ این است تکه های غذا در بین دندان هایتان گیر کرده و زمانی که با مهمان ها مشغول گفتگو بودید، لبخند زدید. در این زمان به دلیل گیر کردن غذا بین دندان ها، میهمان ها با نمایی بسیار بد و چندش آوری در هنگام لبخند زدنتان روبرو شده‌اند. برای همین با ابراز بهانه ای به سرعت از شما دور شدند و مشغول مصاحبت با افراد دیگری گشتند. به نظر می رسد با این شرایط شما آینده و فرصت شغلی خود را از دست دادید.
شما حتی در این مجلس افرادی را در جمع می بینید که پس از صرف ناهار یا شام بلافاصله با نخ دندان، خلال یا گوشه کارت عابر خود به جان دندان های خود افتند. تا از این طریق از شر تیکه هایی که در بین دندان هایشان گیرکرده اند، خلاص شوند. اگر فرد این کار را در جای خلوت انجام بدهد یا جلوی دهان خود را در انجام این فرآیند بگیرد، قابل تحمل است.
وای به زمانی که فرد بی مبالات باشد و در هنگام صحبت با شما یا افراد دیگر یک خلال دندان در دهان خود انداخته باشد و مدام مشغول تمیز کردن دندان های خود گردد؛ فکر کنم در این حالت دوست دارید وسیله ای را پیدا کنید و آن را بر سر او خورد کنید.
درک می کنیم، واقعاً صحنه چندش‌آور و حال بهم زنی است که حتی تصورش هم حال و روز آدم را خراب می کند. فراموش نکنید که معضلات گیر کردن غذا بین دندان ها تنها محدود به وجه اجتماعی و زیبایی لبخند شما نمی شود.
بلکه این امر به مرور زمان سلامت دندان های شما را با خطر مواجه می کند و ممکن است مشکلاتی همچون تحلیل لثه، التهاب و حساسیت دندان‌ها، افزایش احتمال عفونت دندان و دهان، از بین رفتن مینای دندان و فاصله گرفتن دندان ها برای شما را به وجود آورد. این موارد تنها بخشی از معضلات جدی به دام افتادن غذا در بین دندان ها است.
تأثیرات گیر کردن غذا بین دندان ها
قبلاً هم اشاره کردیم به دام افتادن غذا در بین دندان ها می تواند سلامت فردی و بهداشت دهان و دندان را با خطر مواجه کند. به طوری که فرد در صورت بی توجهی به این امر ممکن است تعداد زیادی از دندان های خود را از دست بدهد. گیر کردن غذا بین دندان ها مشکلاتی را به وجود می آورد که ما در این بخش به طور کامل در مورد آن صحبت خواهیم کرد:
بوی بد دهان و تنفس بد بو
همیشه خرابی دندان و یا عفونت بخش های مختلف دهان، منشأ بوی بد آن نیستند؛ بلکه در اغلب اوقات تکه‌های غذایی که در بخش‌های مختلف دهان به دام می‌افتند بعد از گذشت مدت زمانی فاسد شده و بوی مشمئز کننده‌ای را تولید می کنند. این بو در فضای دهان پیچیده و باعث تنفس متعفن و بدبو می گردد که می تواند خود فرد و اطرافیانش را آزار دهد.
تخریب بافت مقاوم و مستحکم دندان ها
تحقیقات نشان داده هر یک از دندان‌های انسان دارای استحکام و مقاومت معادل ۶۰۰ دی سیبل و بیشتر است. با این حال، این مقاومت وقتی در برابر فعالیت مداوم میکروارگانیسم‌ها و محیط های اسیدی قرار می‌گیرد، دچار تخریب شده و از بین می رود. در نتیجه دندان دچار خرابی و فرسودگی می شود و این روند گاهی تا مرحله ای پیش می رود که چاره‌ای جز کشیدن دندان وجود ندارد.
خون ریزی لثه
استفاده از وسایل تیز یا فشار دادن بیش از اندازه ابزارهایی که با آن می خواهید تیکه‌های غذا را از دهان خارج کنید، باعث خون ریزی لثه می شود. خون ریزی لثه علاوه بر اینکه التهاب و حساسیت فضای دهان را افزایش می‌دهد، در افرادی که از بیماری عدم انعقاد خون رنج می‌برند می‌تواند بسیار خطرناک باشد.
عفونت لثه و دندان
باقی ماندن غذا در بین دندان می تواند شرایط مناسب و فوق العاده‌ای را برای فعالیت‌های انواع باکتری‌های تجزیه کننده ایجاد کند. استفاده از مواد خوراکی سخت و کش‌دار شیرین به تنهایی بستر و زمینه بروز عفونت را فراهم می نماید. اگر این عفونت از دهان خارج نشده باشد، نه تنها به بافت های عمیق‌تر لثه نفوذ میکند، بلکه ممکن است مشکلات خیلی جدی را برای فرد به وجود آورد.
سایش و تحلیل لثه
استفاده مداوم از خلال دندان و ابزارهای مختلف برای خارج کردن تکه‌های گیر افتاده غذا از بین دندان‌ها به مرور زمان به لثه فشار آورده و موجب تحلیل آن می‌شود. هرچند در تقویت و تشدید این مبحث نباید از بیماری‌های زمینه ای چشم پوشی کرد.
فاصله افتادن بین دندان‌ها
اصلی‌ترین دلیل به دام افتادن غذا در بین دندان ها ایجاد فاصله‌ای است که به دلایل مختلفی در بین دندان‌ها ایجاد می‌شود. استفاده از ابزارهای فلزی و چوبی برای خارج کردن تکه‌های غذا سبب فشار آوردن زیاد به دندان‌ها می‌شود. این امر به مرور زمان باعث می‌گردد تا فاصله بین دندان‌ها بیشتر و بیشتر گردد؛ به طوری که بعد از گذشت مدت‌زمانی شما برای مرتب کردن دندان‌ها نیاز به انجام پروسه ارتودنسی خواهید داشت.
حساس شدن لثه و احساس فشار نامتعارف بین دندان‌ها
به دلیل این که تکه‌ای از غذا در بین دندان‌ها گیر افتاده است، حس ناخوشایند و بدی به فرد غالب می شود. دلیل این امر آن است که این تکه غذایی به دندان های اطراف خود فشار می‌آورد، در نتیجه فرد مداوم با زبان خود در حال ور رفتن با دندان‌هایی است که غذا در بین آن‌ها گیرکرده است.
دلایل گیر کردن غذا در بین دندان
عوامل مختلفی زمینه و بستر مناسبی را برای گیر کردن غذا بین دندان ها ایجاد می کند، که از مهم ترین آن‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- وجود فاصله و فضای غیرمتعارف در بین دندان‌ها
- نامرتبی و عدم چینش مناسب دندان‌ها در داخل دهان
- پوسیدگی و از بین رفتن تاج دندان
- ایجاد خلل و فرج بر روی قسمت‌های مختلف دندان‌ها ، به طوری که نظافت این حفره‌ها بسیار سخت و دردآور است.
- وجود دندان شکسته در دهان مخصوصاً در بین دندان‌های عقبی و آسیایی
- ابتلا فرد به بیماری‌های خاصی همچون تحلیل لثه و استخوان
- پر کردن غیراصولی و بیش از حد دندان
- استفاده از کامپوزیت و روش‌های معیوب و غیر استاندارد برای رفع سایش و خرابی دندان‌ها
پیشنهاد دندان‌پزشکان برای رهایی از تکه‌های به دام افتاده غذا در بین دندان ها
برای آنکه افراد با مقوله گیر کردن غذا بین دندان ها کمتر مواجه شوند، دندان‌پزشکان چند پیشنهاد کاربردی و عملی را ارائه نموده اند. برخی از این نکات راهبردی عبارت است از:
از غذاها و سبزیجات نرم و تازه استفاده کنید
استفاده از غذاهایی که ترد هستند یا بعد از پخته شدن حالت نرمی به خود می‌گیرند، باعث می شود تا غذا به راحتی توسط دندان‌ها خرد شده و سریعاً بلعیده شود. چنان چه تکه‌ای از آن‌ها نیز در بین دندان‌ها گیر کند، این مشکل با یک مسواک زدن ساده حل می‌شود.
آب نمک غرغره کنید
غرغره کردن آب نمک نه تنها باعث می‌شود که تکه‌های غذا از بخش‌های مختلف دهان خارج شود، بلکه زمینه فعالیت باکتری‌ها و میکروارگانیسم‌ها را هم از بین می‌برد. همچنین غرغره کردن آب نمک به مدت طولانی و مدام باعث افزایش استحکام و سفتی لثه می‌شود.
از نخ دندان استفاده کنید
به جای خلال‌دندان بهتر است از نخ دندان برای رهایی از تکه‌های غذا استفاده نمایید، به شرط آنکه فشار مضاعف و بسیار زیادی توسط نخ دندان به لثه‌ها وارد نکنید.
مسواک را فراموش نکنید
به طور کلی سعی کنید مسواک زدن به یک عادت روزانه در زندگی شما تبدیل شود. استفاده از مسواک حداقل روزی دو بار (شب قبل از خواب و صبح به محض بیدار شدن از خواب ) باعث می‌شود تا بهداشت دهان و دندان به میزان قابل توجهی افزایش یابد.
از سوی دیگر مسواک قسمت اعظمی از تکه‌های به دام افتاد در بین دندان‌ها را به راحتی از دهان خارج میکند. در نتیجه نیازی به استفاده از ابزارهای دیگر احساس نخواهد شد، مگر این که تکه گیر افتاده بسیار سمج باشد.
استفاده از سبزیجات ترد
سبزیجات ترد خود به عنوان یک مسواک طبیعی می‌توانند بسیاری از تکه‌هایی که در بین دندان‌ها گیر کرده، مثل تکه‌های گوشت را به راحتی از فضای دهان و دندان‌ها خارج کند.
گیرکردن غذا در بین دندان های روکش شده
بسیاری از افرادی که به بهداشت و سلامت دهان و دندان خود اهمیت می‌دهند حداقل یک دندان روکش شده در دهان خود دارند. اگر از این روکش‌ها به صورت اصولی مراقبت نشود یا فرد اقدام به مصرف مواد غذایی سفت نماید، ممکن است روکش دچار ترک و شکستگی شود.
بعد از مدتی تکه‌های غذا به بخش‌های ترک خورد و شکسته روکش نفوذ کرده و مشکلاتی را برای افراد به وجود می‌آورد. در این حالت بهتر است فرد در اولین فرصت به دندان‌پزشک مراجعه نموده و روکش را ترمیم کند. پزشک بعد از معاینه، مواد غذایی به دام افتاده در زیر و کنار روکش را با ابزارهای ساده دندانپزشکی تمیز میکند. سپس روکش شکسته شده را ترمیم می‌نماید یا آن را با یک روکش جدید جایگزین می‌نماید.
در صورتی که نیاز دارید از روکش برای دندان‌های خود استفاده کنید بهتر است به این نکته توجه کنید که ارتفاع تاج روکش از حد معمول کوتاه‌تر و بلندتر نباشد. چرا که این مسئله نه تنها باعث گیر کردن غذا بین دندان ها به صورت مداوم می‌شود، بلکه از عمر روکش نیز کاسته شده و در مدت زمان اندکی ترک برمی‌دارد یا می‌شکند.
حواستان به دندان قروچه باشد
افرادی که در هنگام خواب و یا در طول روز دچار دندان قروچه هستند بیشتر از سایر افراد یا معضل گیر کردن غذا بین دندان ها دست و پنجه نرم می‌کنند. حرکت دندان‌ها و کم یا زیاد شدن فاصله آن‌ها به دلیل فرایند دندان قروچه باعث شده تا غذا در بین دندان‌ها به دام بیفتد.
استفاده از نایت گارد در طول خواب پیشنهاد ویژه و کارآمد دندان‌پزشکان برای این افراد است تا از این طریق از دندان‌ها کمتر دچار تغییر گردند و متحمل آسیب حداقل شوند.
در صورتی که دندان قروچه باعث شود تا فاصله دندان‌ها افزایش یابد و ترتیب آن‌ها به شکل فزاینده‌ای برهم بریزد ، متخصص و دندان‌پزشک انجام پروسه ارتودنسی و استفاده از کش های الاستیک را به بیمار پیشنهاد خواهد کرد.
گیر کردن غذا بین دندان ها، معضل ارتودنسی
افرادی که به دلایل مختلف از دندان‌های مرتب و هم ردیف بهره‌مند نیستند برای رفع این مشکل از فرایند طولانی مدت ارتودنسی استفاده می‌کنند. این فرایند می‌تواند از 6 ماه تا 5 سال بر روی دندان های بیمار پیاده شود. در این مدت گیر کردن غذا بین دندان ها و لای سیم‌های ارتودنسی امر شایعی است که افراد با آن مواجه هستند.
استفاده از نخ دندان و مسواک‌های خاصی که برای این افراد طراحی و تولید شده به میزان قابل توجهی این معضل را رفع میکند. چنانچه تکه‌های غذا با ابزارها و مسواک ارتودنسی از بین دندان و لای سیم ها خارج نشد، بهتر است فرد به پزشک خود مراجعه نماید تا دندان پزشک این مشکل را رفع کند. هرچند باید توجه داشته باشید که در طول دوره ارتودنسی به خصوص در مراحل اولیه آن باید از مصرف مواد غذایی سفت اجتناب کنید و حدالامکان از غذاهای نرم و آبکی استفاده نمایید.
گیر کردن غذا بین دندان ها و ایمپلنت
ایمپلنت در واقع پروتز ثابتی است که به استخوان فک متصل شده و به جای دندان های کشیده شده در داخل دهان نصب می‌گردد. در فرایند ایمپلنت روکشی تحت عنوان تاج دندان بر روی فیکسچرها پیاده می‌گردد. گاهی اوقات دندان پزشک از چسب موقت اباتمنت برای نصب روکش بر روی فیکسچر استفاده میکند که به مرور زمان از بین می‌روند به همین دلیل تکه‌های غذا به زیر روکش نفوذ کرده و در آنجا گیر می‌کنند.
از سوی دیگر دندان‌های طبیعی انسان به دلیل بافت نرم لثه حالت ارتعاشی و انعطاف پذیری دارند که به راحتی در برخورد با مواد غذایی مختلف حرکت می‌کنند. اما دندان‌های ایمپلنتی به دلیل اتصال به استخوان فک همواره ثابت بوده و عاری از هرگونه انعطاف و حرکتی هستند. بنابراین زمانی که فرد از مواد غذایی کش دار و سفت استفاده می کند. تکه‌های غذای در بین دندان‌ها گیر می کند و در نتیجه مشکلاتی را برای به وجود می‌آورد.
چون ایمپلنت یک پروتز ثابت است که تا آخر عمر در دهان بیمار باقی می‌ماند، دندان‌پزشکان توصیه می‌کنند برای تاج این پروتزها بهتر است از روکش‌های سرامیکی استفاده گردد.
توصیه های کلی برای اجتناب از گیر کردن غذا بین دندان ها
دندان پزشکان برای رهایی از گیر کردن غذا بین دندان ها و دام افتادن سایر مواد در بین دندان‌ها چند توصیه عملی را به افراد مختلف جامعه ارائه می‌دهد. توجه به این موارد می‌تواند تاثیر فراوانی در رهایی از این مسئله داشته باشد:
- سعی کنید از مواد غذایی نرم و بخارپز استفاده کنید و از مصرف مواد غذایی سفت و سخت دوری کنید.
- پروسه جویدن را طولانی کنید تا اندازه مواد غذایی به ریزترین حالت ممکن برسد تا به صورت کامل با بزاق دهان مخلوط شود.
- پسته، فندق و بادام را با دندان نشکنید.
- برای باز کردن گره یا لخت کردن سیم‌ها از دندان استفاده نکنید.
- از ابزارآلات فلزی و پلاستیکی که تیز هم هستند برای تمیز کردن فضای دهان و لای دندان‌ها استفاده نکنید.
- بیشتر بخوانید:
- چگونه لبخند زیبا داشته باشیم؟
- با دندان های نامرتب خود چه کنم؟
- اهمیت تغذیه در سلامت دندان ها
کلام آخر
برای رهایی از تکه‌های غذایی که در بین دندان‌ها گیر افتاده توصیه می‌شود که در مرحله اول فرد با انجام برخی از اعمال و رعایت چند نکته همچون مسواک زدن از این معضل رهایی پیدا کند. در مرحله دوم فرد با مراجعه مداوم به دندانپزشکی سعی کند سلامت دهان و دندان خود را ارتقا دهد. تا از این طریق از بروز چنین مشکلاتی جلوگیری کند.
در مرحله سوم افرادی که از مشکلات و بیماری‌های خاصی همچون تحلیل لثه و استخوان رنج می‌برند، بهتر است برای مدیریت بیماری تحلیل لثه و استخوان‌های فک و دهان به طور مداوم تحت نظر پزشکان متخصص قرار بگیرند.
فراموش نکنید که داشتن دندان‌های سالم و ارتقاء سلامت دهان و دندان حق قانونی و مسلم هر یک از افراد جامعه است. بنابراین بهتر است گیر کردن غذا بین دندان ها را را جدی بگیرید و منشا اساسی به وجود آمدن این معضل را تا جایی که امکان دارد محدود کنید.