دندان پزشکی یوسف بالوی پورآدمیان از ابتدای بشریت تا به امروز برای رسیدن به فرهنگ و تمدن با فراز و نشیب های فراوانی روبه رو بوده اند. علم دندانپزشکی هم به طور یقین از کهن ترین دستاورد های بشریت است که به مرور زمان بر اساس آزمون و خطا، پژوهش ها و آزمایشات فراوان دانشمندان جهان شکل گرفته است. بدیهی است این دانش نیز با پیشرفت های جامعه بشری دچار تغییرات و نوآوری های فراوان شده است.
از روزگاران گذشته، بیماری دهان و دندان ها مشکل تمامی انسان ها بوده است. با بررسی جمجمه افراد Cro Magnon که ۲۵۰۰۰ سال پیش در زمین ساکن بودند، شواهدی به دست آمده است، که نشان می دهد پوسیدگی دندان ها تقریبا مشکل و بیماری بوده است که انسان های زیادی به آن دچار شده اند. قدیمی ترین منبع ثبت شده بیماری های دهان از یک متن سومری است.
Eric Curtis دندانپزشک، مورخ نامدار دندانپزشکی و سخنگوی آکادمی دندانپزشکان عمومی در این باره می‌گوید: یقینا اطلاعات زیادی از قرون وسطی تا ابتدای سال های ۱۷۰۰، زمانی که اغلب درمان های دندانپزشکی توسط جراحان آرایشگر انجام می‌شد، تغییر کرده است. جراحان دندانپزشک، کار های زیادی انجام می دادند؛ دندان ها را می‌کشیدند و جراحی های کوچک انجام می‌دادند، همچنین در کنار این کار ها به آرایشگری نیز می پرداختند. به علاوه زالو می انداختند و مومیایی می‌کردند.
دندانپزشکی در ایران
محققان با بررسی سنگ نبشته های سومریان و آشوریان به این نتیجه رسیده اند که، نخستین گام های دانش دندانپزشکی در سرزمین های خاور نزدیک و خاورمیانه بوده است و ایرانیان نیز نقش به سزایی در رشد و تعالی این دانش گسترده داشته اند. دانشمندان و پزشکان ایرانی در دوران پیش از اسلام و به خصوص پس از اسلام آثار ارزنده ای در این عرصه از خود بر جای گذاشته اند. دانشمندان ایرانی تقریباً در تمامی عرصه ها و دستاورد های دندانپزشکی نقش داشته اند، مطالعات نشان می دهند که اوج شکوفایی دندانپزشکی در ایران مربوط به دوره پس از اسلام و قبل از حمله مغول است.
در دوره قاجاریه پزشکی در ایران پیشرفت چشمگیری یافت. طب ایران به تدریج از سنتی به اروپایی تبدیل شد. بر اساس تاریخ، طب مدرن ایران از مدرسه دارالفنون آغاز شده است. قبل از تأسیس دارالفنون، علم پزشکی در ایران بطور کلی سنتی بود و درمان ها بطور تجربی و بدون پایه علمی با وسایل و تجهیزات ابتدایی و توسط افراد فاقد دانش علمی انجام می گرفت، مسئله ای که در حال حاضر هم در برخی نقاط دور افتاده انجام می شود.
دندانپزشکی در آن زمان نیز بر پایه طب سنتی بود. برای درد دندان از داروهای گیاهی مانند روغن نخود، آب پیاز، شیره انجیر، تریاک و برای رفع آبسه‌های دندانی از صمغ کتیرا و باقلا و آرد گندم سرخ شده در روغن استفاده می‌شد. تجویز این گیاهان تماما بر اساس تجربه های افراد صورت می گرفت. کشیدن دندان ها نیز توسط آرایشگرها و یا افراد دیگر، بدون بی حسی و دردناک و وحشت آور انجام می شد. این کار به قدری در شهرها عادی بود که افرادی در شهر این کار را به صورت دوره گرد در محلات انجام می دادند.
دندان های پوسیده کشیده می شدند. بر این اساس که هر گاه افراد دچار دندان درد می شدند و استفاده از گیاهان و داروها درد آنها را تسکین نمی داد، اقدام به کشیدن دندان ها می کردند. دندان هایی که تغییر رنگ داده بودند، فضای خالی ناشی از کشیدن یا افتادن دندان و دندان های شکسته توسط افراد زرگر روکش طلا می شدند. البته این کار برای افراد غنی که توانایی پرداخت پول طلا را داشتند انجام می گرفت. زرگرها برای ساخت روکش های طلا که به آنها استامپ یا استامپه یا شارپی می گفتند، از دستگاهی به نام شارپ استفاده می کردند.
بعد از تاسیس مدرسه دارالفنون و تدریس استادان اروپایی، طب اروپایی وارد ایران شد. در این مدرسه طبابت شامل همه رشته های پزشکی می شد. در سال 1297 هجری شمسی مدرسه طب از دارالفنون جدا شد. این جدایی سبب تفکیک رشته های پزشکی در ایران گردید تا زمانی که رضا شاه دانشگاه تهران را تاسیس نمود. از سال 1313 شمسی یعنی زمان تاسیس دانشگاه تهران، آموزش رشته های پزشکی در ایران گسترش یافت. با جدا شدن تدریس رشته های مختلف پزشکی، دانشکده دندانپزشکی در سال 1335 تاسیس گردید.
سیر تحول دندانپزشکی در ایران
تا قبل از سال 1290 هر شخصی بر اساس تجربه های خود یا تحصیل در اروپا می توانست در ایران به طبابت و دندانسازی بپردازد. اما از سال 1290 به بعد طبابت و دندانسازی در ایران فقط منوط به دریافت اجازه نامه رسمی از وزارت معارف بود. با این حال در بسیاری از نقاط کشور این قانون رعایت نمی شد.
در سال ۱۳۰۰ هجری شمسی در تهران فقط 3 نفر دندانپزشک وجود داشت. دکتر فالک کوش میلچارسکی (اهل لهستان، دندانپزشک مخصوص رضا شاه)، دکتر اتکیناشتومپ (تبعه سوئیس، دندانپزشک مخصوص اتابک)، دکتر هارطیون استپانیان (اهل ترکیه و از زمره پزشکان دربار).
در سال ۱۳۰۷ رضا شاه دستور تأسیس مدرسه دندانسازی را صادر نمود و دو سال بعد این مدرسه شروع به کار کرد. محل اولیه این مدرسه، دارالفنون بود و مدیریت آن را دکتر میلچارسکی به عهده داشت.
▪ در سال ۱۳۱۶ با تاسیس دانشگاه تهران، مدرسه طب به آن مکان نقل مکان کرد و شرط ورود به این دانشکده‌های طب دارا بودن دیپلم کامل متوسطه بود.
▪ در ادامه ورود و شکل گیری دندانپزشکی به ایران، در سال ۱۳۲۲ شورای دانشگاه، اطلاق کلمه دندانپزشک به جای طبیب دندانساز و دندانساز بجای مکانیسین دندان را لحاظ نمود و از سال ۱۳۲۴ گواهینامه رسمی و پروانه اشتغال به کار فارغ التحصیلان دندانپزشکی با عنوان دندانپزشک صادر گردید. دوره تحصیل در رشته دندانپزشکی در دانشگاه های کشور تا سال ۱۳۳۰، ۴ سال، از آن سال تا ۱۳۴۸، ۵ سال و بعد از آن تا به امروز ۶ سال بوده است.