دندان پزشکی یوسف بالوی پوربررسی دلایل آبسه دندان توسط محققان و دندانپزشکان، ثابت کرده است که عامل اصلی این عارضه، پوسیدگی و عفونت یک دندان می‌باشد. معمولاً وقتی برای مدت طولانی یک دندان دچار پوسیدگی باشد و درمان نگردد، سطح آن محیط مناسبی برای رشد باکتری ها و میکروب های دیگر می شود و همین طور به مرور رشد و نمو باکتری ها افزایش پیدا می کند تا جایی که ریشه دندان هم عفونی شده و به صورت یک آبسه درون لثه بروز می کند. معمولاً آبسه ها همراه با درد هستند و تورم آن ها روی صورت مشخص می باشد. اگر ریشه دندانی آبسه داشته باشد، دندانپزشک، اعمال درمانی انجام نمی دهد زیرا ممکن است با ترکیدن آبسه، عفونت به مقدار زیادی در دهان پخش شود. در چنین مواقعی با تجویز آنتی بیوتیک های مختلف، دندانپزشک برای خشک کردن عفونت آبسه اقدام می کند. بعد از چند روز که علائم عفونت به طور کلی از بین رفت، زمان مناسبی برای درمان پوسیدگی دندان خواهد بود.
گفتیم عامل اصلی بروز آبسه، پوسیدگی دندان است اما اجازه بدهید در این مطلب، با بررسی دلایل آبسه دندان، این عوامل را بهتر بشناسیم و راه های پیشگیری و درمان را یاد بگیریم.
آبسه دندان چیست؟
آبسه دندان یا آبسه پریودنتال، مجموعه ای از چرک است که در بافت پریودنتیم یا همان لثه بوجود می‌آید. یکی از شایع ترین آبسه ها که در بافت لثه بوجود می‌آید با نام پری اپیکال شناخته می‌شود و از عفونت یک دندان مرده تشکیل می‌شود در حالی که آبسه خوش خیم، مربوط به عفونت دندان های زنده می باشد. آبسه های پریودنتال که شبیه دمل های سفت در لثه ایجاد می شوند عامل باکتریایی دارند که آب میان بافتی پالپ دندان را جذب کرده و عملکرد خونرسانی را در لثه مختل می نماید.
انواع آبسه دندان و دلایل آن
انواع آبسه دندان بر اساس نوع عفونت و محل بوجود آمدن آبسه، دسته بندی می‌شود. دندانپزشک با معاینه آن می‌تواند درمان مناسبی تجویز کند و همچنین مشکل را حدس بزند. این دسته بندی‌ها را بخوانید تا تفاوت هر کدام از آن‌ها را متوجه شوید.
۱. آبسه پری اپیکال (Periapical abscess)
آبسه پری اپیکال نوعی از آبسه دندان است که در آن باکتری ها از طریق سوراخ های میکروسکوپی که به دلیل پوسیدگی دندان بوجود آمده اند وارد لایه های بافت سخت دندان می شوند. این باکتری ها به تخریب ادامه می‌دهند تا به پالپ یا قسمت نرم دندان برسند و آلودگی و عفونت بیشتری ایجاد کنند. وقتی باکتری ها فعالیت خود را گسترش داده و به استخوان های دربرگیرنده دندان، برسند، ایجاد یک نوع آبسه بدخیم می‌کنند که با نام آبسه پری اپیکال شناخته می‌شود.
۲. آبسه پریودنتال (Periodontal abscess)
آبسه پریودنتال همان طور که پیش از این گفتیم، نوع بسیار شایع از آبسه است که معمولاً بیماران به آن دچار می‌شوند. پریودنت همان بافت صورتی رنگی است که دندان را در بر گرفته و با نام لثه شناخته می‌شود. اگر دندان ها به صورت مرتب مسواک نشوند مقداری از پلاک دندانی بر روی لثه ها هم باقی می ماند وقتی باکتری ها بر روی لثه زیاد شدند می توانند این قسمت را دچار التهاب کرده و فاصله ای محسوس بین دندان و لثه ایجاد نمایند. باکتری ها وارد همین شکاف شده و با ایجاد کیسه پر از عفونت، آبسه پریودنتال را بوجود می آورند. آبسه ها باید در اسرع وقت درمان شوند وگرنه به صورت پنهانی در لثه تکثیر شده و به استخوان فک صدمه می‌زنند.
۳. آبسه بافت نرم (Gingival abscess)
این نوع از آبسه در قسمت نرم و لایه داخلی دندان اتفاق می افتد. معمولاً این نوع از آبسه در کودکان و افراد کهنسال شایع است.
۴. آبسه ریشه دندان (Endodontic abscess)
آبسه ریشه دندان همان طور که از نامش مشخص است، ریشه دندان را درگیر می‌کند. معمولاً وقتی پوسیدگی عمیق باشد یا اینکه عصب کشی به خوبی انجام نشود یا ماده ای که با آن دندان را پر کرده‌اند از جا کنده شود، باکتری ها راه خود را به سمت ریشه دندان پیدا می کنند و با رشد و نمو در نزدیکی ریشه دندان، باعث ایجاد آبسه می گردند.
۵. آبسه‌های ترکیبی
اگر پوسیدگی، عفونت و آبسه های معمول برای طولانی مدت درمان نشوند، آبسه های ترکیبی بوجود می آیند. آبسه های ترکیبی می توانند ترکیبی از دو یا چند آبسه ای باشند که نام بردیم. درمان آبسه های ترکیبی زمان بیشتری لازم دارد.
علائم آبسه و عفونت دندان
علائم آبسه و عفونت دندان مانند عفونت های دیگر در بدن، علائم و نشانه های مشابهی دارد که اگر هوشیار باشید می‌توانید به سرعت، آن را درمان نماید. این نشانه ها عبارتند از:
● مزه تلخ و عفونت در دهان
● بوی بد در تنفس
● احساس درد در دندان هنگام مصرف غذای سرد و گرم
● احساس درد هنگام جویدن
● تب و لرز
● درد در گوش
● تورم در فک یا گونه
● تغییر رنگ لثه
چنانچه هر کدام از این علائم را تجربه کردید، برای معاینه نزد دندانپزشک بروید و داروهایی که تجویز می کند را بر اساس دستورالعمل دقیق مصرف کنید. توجه داشته باشید که آنتی بیوتیک ها باید به موقع مصرف شوند و دوره آن ها کامل باشد تا آبسه کاملاً از بین برود.
دلایل دیگر آبسه دندان
دلایل دیگر آبسه دندان نیز باید مورد توجه قرار بگیرند. همان طور که انواع آبسه و دلایل آن را توضیح دادیم متوجه شدید که معمولاً پوسیدگی دندان است که باعث بروز آبسه‌های مختلف می‌شود اما در اینجا می‌خواهیم چند علت دیگر برای بوجود آمدن آبسه را نام ببریم:
آبسه به دلیل دندان ترک خورده یا شکسته
دندان ترک خورده یا شکسته، حتی اگر پوسیدگی نداشته باشید می‌تواند محیط مناسبی برای ایجاد آبسه باشد. اگر دندان شکسته یا ترک خورده دارید باید در اسرع وقت به دندانپزشک مراجعه کرده و برای ترمیم آن اقدام کنید.
آبسه به دلیل بیماری‌های لثه
بیماری های لثه می‌توانند باعث بوجود آمدن آبسه در لثه شوند. بیماری های لثه معمولاً از یک التهاب ساده شروع شده و بعد به بافت سخت مانند استخوان فک صدمه می زنند.
آبسه به دلیل باقی ماندن ریشه در لثه
در بعضی مواقع راهی برای نجات دندان وجود ندارد و برای همین دندانپزشک مجبور می شود دندان را بکشد، اگر بخشی از ریشه در لثه به صورت غیر عمدی مانده باشد، این ریشه عفونی باعث بوجود آمدن آبسه در دندان خواهد شد.
آبسه بعد از عصب کشی
اگر دندانپزشک حرفه ای نباشد، کانال ها را به خوبی ضدعفونی نکند، ممکن است حتی بعد از عصب کشی، دچار آبسه شوید، معمولاً چون کانال ها تا لایه‌های عمیقی تراشیده شده‌اند، آبسه و عفونت در آن‌ها می‌تواند دردناک باشد و دردسرهای زیادی ایجاد کند.
چگونه از آبسه پیشگیری کنیم؟
● بهداشت دهان و دندان را رعایت کنید. در شبانه روز حداقل دو بار از مسواک و نخ دندان استفاده کنید.
● هر ۶ ماه یکبار برای چکاپ به دندانپزشک مراجعه کنید.
● دندان های شکسته و ترک خورده را در اسرع وقت ترمیم کنید.
● از مصرف غذا‌های سخت یا چسبنده مانند سوهان، ته دیگ و … اجتناب کنید.
● مصرف نوشابه های گازدار و سیگار را به حداقل برسانید.
● مسواک خود را تمیز کرده و در محیط استریل نگهداری کنید.
● عادت‌هایی مانند جویدن مداد و خودکار را ترک کنید.
● دست آلوده به دهان نبرید.