چگونه عفونت دندان را خارج کنیم؟

 عفونت دندان یکی از شایع‌ترین مشکلات دهان و فک است که در اثر نفوذ باکتری‌ها به پالپ (مغز دندان) ایجاد می‌شود. این باکتری‌ها از طریق پوسیدگی عمیق، شکستگی یا ترک دندان به لایه‌های داخلی نفوذ کرده و موجب التهاب و تجمع چرک در اطراف ریشه می‌گردند. نتیجه‌ی این فرآیند، شکل‌گیری «آبسه دندانی» است؛ حالتی که معمولاً با درد ضربان‌دار، تورم لثه، بوی بد دهان و حتی تب همراه می‌شود.

در صورت عدم درمان، عفونت می‌تواند از ناحیه دندان به استخوان فک، سینوس‌های صورت یا حتی جریان خون گسترش یابد و عوارضی خطرناک ایجاد کند. به همین دلیل، خارج کردن و تخلیه‌ی به‌موقع عفونت دندان توسط دندانپزشک، اقدامی حیاتی محسوب می‌شود.

در این مقاله، روش‌های علمی و تخصصی برای درمان و تخلیه‌ی عفونت دندان را بررسی می‌کنیم، از تشخیص اولیه و درمان‌های حرفه‌ای تا مراقبت‌های پس از درمان و راه‌های جلوگیری از بازگشت مجدد عفونت.

علائم هشدار عفونت دندان

عفونت دندان معمولاً به‌صورت ناگهانی بروز نمی‌کند، بلکه از یک التهاب یا پوسیدگی کوچک آغاز می‌شود و به‌تدریج به پالپ یا ریشه دندان می‌رسد. شناخت علائم هشداردهنده، به شما کمک می‌کند تا پیش از گسترش عفونت و ایجاد آبسه دندان، برای درمان اقدام کنید.

از شایع‌ترین نشانه‌های عفونت دندان می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• درد ضربان‌دار و شدید دندان: این درد ممکن است به فک، گوش یا حتی ناحیه گیجگاه انتشار یابد و هنگام دراز کشیدن یا شب‌ها شدیدتر شود.
• تورم لثه یا صورت: تجمع چرک در اطراف ریشه دندان باعث ورم، قرمزی و حساسیت لثه می‌شود.
• حساسیت به گرما و سرما: تماس با نوشیدنی یا غذاهای داغ و سرد باعث افزایش درد می‌گردد.
• بوی بد دهان و مزه تلخ مداوم: به‌دلیل وجود باکتری و ترشحات چرکی در دهان ایجاد می‌شود.
• تب و ضعف عمومی: نشانه‌ای از گسترش عفونت به بافت‌های اطراف یا بدن است.
• مشکل در باز کردن دهان یا بلع: در موارد شدید، التهاب می‌تواند باعث محدودیت حرکتی فک شود.

اگر این علائم را تجربه می‌کنید، مراجعه‌ ی فوری به دندانپزشک ضروری است. تأخیر در درمان می‌تواند باعث انتشار عفونت به استخوان فک، سینوس یا حتی جریان خون شود و در این مرحله درمان بسیار پیچیده‌تر خواهد بود.

درمان تخصصی عفونت دندان

پس از تشخیص علت و محل دقیق عفونت، دندانپزشک درمان را بر اساس شدت و گسترش آن انتخاب می‌کند. هدف اصلی، تخلیه کامل چرک و از بین بردن منبع باکتری‌ها است تا درد و التهاب از بین برود و دندان حفظ شود. درمان‌های حرفه‌ای معمولاً شامل مراحل زیر است:

درمان ریشه (عصب‌کشی): اگر دندان هنوز قابلیت نگهداری داشته باشد، دندانپزشک از طریق کانال ریشه، بافت عفونی را خارج کرده و فضای داخلی دندان را ضدعفونی و پر می‌کند. این روش مانع از بازگشت مجدد عفونت می‌شود.

برش و تخلیه آبسه: در مواردی که تورم شدید یا تجمع چرک وجود دارد، یک برش کوچک روی لثه ایجاد می‌شود تا چرک تخلیه شود. این کار باعث کاهش سریع درد و فشار در ناحیه می‌شود.

کشیدن دندان: اگر ریشه دچار شکستگی یا پوسیدگی دندان گسترده باشد و درمان ریشه امکان‌پذیر نباشد، دندان باید کشیده شود تا عفونت گسترش نیابد.

آنتی‌بیوتیک و داروهای حمایتی: در کنار درمان اصلی، پزشک داروهایی مانند آموکسی‌سیلین یا مترونیدازول برای کنترل باکتری‌ها و داروهای ضدالتهاب برای کاهش درد تجویز می‌کند.

پیگیری و کنترل پس از درمان: چند روز پس از درمان، بیمار باید برای بررسی روند بهبود و اطمینان از تخلیه کامل عفونت به دندانپزشک مراجعه کند.

در همه‌ی موارد، خوددرمانی یا مصرف خودسرانه‌ی آنتی‌بیوتیک توصیه نمی‌شود. درمان عفونت دندان باید زیر نظر دندانپزشک انجام شود، زیرا عفونت درمان‌نشده می‌تواند به فک، سینوس‌ها و حتی جریان خون سرایت کند.

درمان‌ های خانگی عفونت دندان (تسکین موقت تا مراجعه به دندانپزشک)

درمان‌ های خانگی نمی‌ توانند جایگزین درمان تخصصی دندانپزشکی شوند، اما در مراحل اولیه یا زمانی که دسترسی فوری به پزشک ممکن نیست، می‌توانند به کاهش درد و التهاب کمک کنند. هدف این روش‌ها، تسکین موقت است تا از گسترش عفونت جلوگیری شود و بیمار تا زمان مراجعه، احساس راحتی بیشتری داشته باشد.

شست‌وشو با آب‌نمک ولرم: یکی از ایمن‌ترین و مؤثرترین روش‌های خانگی است. محلول آب‌نمک با خاصیت ضدباکتری، التهاب را کاهش داده و به تخلیه چرک کمک می‌کند. روزی سه بار دهان خود را با محلول آب‌نمک بشویید.

کمپرس سرد روی گونه: استفاده از کمپرس سرد باعث کاهش تورم، درد و التهاب می‌شود. هر بار حدود ۱۰ دقیقه کمپرس را روی محل درد قرار دهید.

دهان‌ شویه ضدباکتری یا آب اکسیژنه رقیق‌شده: می‌تواند موقتاً تعداد باکتری‌ها را کم کند، اما نباید بیش از حد استفاده شود تا به بافت لثه آسیب نرساند.

اجتناب از گرمای موضعی: هرگز از کمپرس گرم یا بخار برای «رسیدن چرک» استفاده نکنید، چون گرما می‌تواند باعث گسترش عفونت به بافت‌های عمقی شود.

عدم مصرف خودسرانه‌ی آنتی‌بیوتیک: مصرف بی‌برنامه داروها باعث مقاومت باکتریایی و بازگشت عفونت می‌شود. فقط دارویی را مصرف کنید که دندانپزشک تجویز کرده است.

این روش‌ها تنها برای کنترل موقت علائم مناسب هستند. درمان قطعی عفونت دندان فقط با تخلیه تخصصی چرک و درمان ریشه یا کشیدن دندان انجام می‌شود.
بنابراین اگر درد، تب یا تورم در عرض ۴۸ ساعت کاهش پیدا نکرد، حتماً به دندانپزشک مراجعه کنید تا از گسترش عفونت جلوگیری شود.

 آیا عفونت دندان می تواند منجر به مرگ افراد شود؟

گزینه های درمانی برای عفونت دندان عبارتند از:

زهکشی: دندانپزشک یک برش کوچک در لثه شما ایجاد می کند تا آبسه را تخلیه کند. با این حال، این معمولاً به عنوان یک اقدام موقت مورد استفاده قرار می گیرد و اغلب به درمان های بیشتری نیاز است.

عصب کشی: این فرایند در طول کانال ریشه انجام می شود، در طی آن پالپ عفونی از دندان خارج می شود. داخل دندان با دقت تمیز و پر می شود. سپس یک تاج برای کمک به ترمیم روی دندان قرار داده می شود.

کشیدن دندان: در شرایطی که نمی توان دندان عفونی را از طریق کانال ریشه نجات داد، ممکن است به جای آن دندان کشیده شود.

آنتی بیوتیک ها: آنتی بیوتیک ها داروهایی هستند که می توانند باکتری ها را از بین ببرند. آنها گاهی اوقات برای درمان عفونت دندان استفاده می شوند. بسته به شدت عفونت، ممکن است آنتی بیوتیک های خوراکی یا آنتی بیوتیک های داخل وریدی (IV) دریافت کنید. دندان شما همچنین به یک کانال ریشه یا کشیدن به همراه آنتی بیوتیک نیاز دارد.

پیشگیری از عفونت دندان

عفونت دندان اغلب نتیجه‌ی بی‌توجهی به پوسیدگی‌های جزئی یا التهاب‌های خفیف لثه است؛ مشکلاتی که با رعایت چند عادت ساده می‌توان از آن‌ها جلوگیری کرد. پیشگیری نه‌تنها درد و هزینه درمان را کاهش می‌دهد، بلکه سلامت دهان و دندان را در بلندمدت حفظ می‌کند.

• مسواک زدن منظم و صحیح: دو بار در روز با خمیر دندان حاوی فلوراید دندان‌ها را مسواک بزنید. فراموش نکنید که سطح زبان و نواحی بین دندانی نیز محل تجمع باکتری‌ها هستند.
• استفاده از نخ دندان و دهان‌شویه: پاک‌سازی فضاهای بین دندانی از تجمع پلاک و مواد غذایی جلوگیری می‌کند و مانع از تشکیل باکتری‌های مولد عفونت می‌شود.
• جرم‌گیری و چکاپ دوره‌ای: مراجعه به دندانپزشک هر شش ماه یک‌بار باعث شناسایی پوسیدگی‌های کوچک و التهاب‌های اولیه لثه می‌شود پیش از آنکه به عفونت تبدیل شوند.
• تغذیه سالم و محدود کردن قندها: کاهش مصرف نوشیدنی‌های شیرین و تنقلات چسبنده از رشد باکتری‌های پوسیدگی‌زا جلوگیری می‌کند.
• درمان فوری پوسیدگی‌ها و شکستگی‌ها: هر ترک یا سوراخ کوچک در دندان، مسیری برای ورود باکتری‌هاست. درمان زودهنگام، از عفونت و آبسه جلوگیری می‌کند.
• مراقبت ویژه در بیماران دیابتی یا با سیستم ایمنی ضعیف: این افراد بیشتر در معرض عفونت‌های دهانی هستند و باید با دقت بیشتری بهداشت دهان را رعایت کنند.

با رعایت این توصیه‌ها می‌توان احتمال بروز عفونت‌های دندانی را به حداقل رساند. اگر با وجود مراقبت‌ها متوجه درد، تورم یا حساسیت غیرعادی در دندان شدید، سریعاً به دندانپزشک مراجعه کنید تا پیش از گسترش عفونت، درمان مناسب انجام شود.

مصرف آنتی‌بیوتیک در درمان عفونت دندان

آنتی‌بیوتیک‌ها نقش مهمی در کنترل عفونت‌های دندانی دارند، اما باید تنها در شرایط خاص و با تجویز دندانپزشک استفاده شوند. بسیاری از عفونت‌های موضعی با درمان‌های تخصصی مانند تخلیه چرک یا عصب‌کشی قابل کنترل‌اند و نیازی به مصرف داروی خوراکی ندارند. مصرف خودسرانه آنتی‌بیوتیک نه‌تنها کمکی به بهبود نمی‌کند، بلکه می‌تواند باعث مقاومت باکتریایی، بازگشت عفونت و حتی آسیب به فلور طبیعی بدن شود.

دندانپزشک معمولاً در موارد زیر آنتی‌بیوتیک تجویز می‌کند:

• وجود تب، تورم گسترده یا درگیری بافت نرم اطراف دندان؛
• گسترش عفونت به نواحی صورت یا گردن؛
• بیماران با سیستم ایمنی ضعیف مانند دیابت یا مصرف‌کنندگان داروهای سرکوب‌کننده ایمنی.

رایج‌ترین داروها عبارت‌اند از:

آموکسی‌سیلین یا در موارد شدیدتر، ترکیب آن با کلاوولانیک اسید؛

مترونیدازول (به‌ویژه برای عفونت‌های بی‌هوازی یا همراه با آبسه‌های لثه‌ای)؛

در بیماران حساس به پنی‌سیلین، داروهایی مانند کلیندامایسین جایگزین می‌شوند.

مدت مصرف معمولاً بین ۵ تا ۷ روز است و باید طبق دستور پزشک به‌طور کامل استفاده شود، حتی اگر علائم زودتر از بین بروند.
قطع زودهنگام دارو یا کاهش دوز، خطر بازگشت عفونت و مقاومت دارویی را افزایش می‌دهد.

یادآوری مهم: آنتی‌بیوتیک‌ها درمان اصلی عفونت دندان نیستند؛ بلکه درمان حمایتی‌اند. درمان قطعی فقط با رفع منبع عفونت (عصب‌کشی، تخلیه یا کشیدن دندان) انجام می‌شود. 

سوالات متداول