دندان پزشکی یوسف بالوی پور
هر انسان بالغ دارای ۳۲ دندان دائمی است که تعداد ۲۸ دندان از سن ۶ تا ۹ سالگی می رویند و ۴ دندان عقل در بزرگسالی (بین ۱۷ تا ۲۳ سالگی) تعداد دندان ها را کامل می کنند. دندان های شیری که از دوران خردسالی تا کودکی در دهان قرار دارند، با رویش دندان های دائمی کم کم لق شده و می افتند تا جای خود را به آنها بدهند. نقش والدین در حفظ بهداشت و زیبایی دندان ها در کودکان اهمیت ویژه‌ای دارد، زیرا کودک خود قادر به مسواک زدن صحیح نیست و متوجه مشکلات خاص دهان و دندان نخواهد شد.
روند طبیعی افتادن دندان های شیری تقریباً از سن۶ سالگی آغاز می شود و تا ۸ یا ۹ سالگی ادامه دارد. بسیاری از والدین نگران هستند که اگر دندان دائمی به موقع رشد نکرد چه کنیم؟ برای پاسخ به این سؤال باید نکات بسیاری را در نظر بگیریم. برای مثال آیا همه کودکان درباره زمان افتادن دندان شیری و رویش دندان دائمی مانند هم هستند؟ چه عواملی باعث تاخیر رویش دندان دائمی خواهد شد و …
اگر شما هم نگران وضعیت دندان های شیری و دائمی کودک خود هستید، پیشنهاد می کنیم ادامه مطلب را بخوانید و اقدامات مناسبی برای حفظ سلامت دندان های فرزندتان انجام دهید.
دندان های شیری چه زمانی می افتند؟
گفتیم که کودکان در فاصله ۶ تا ۹ سالگی دندان های شیری خود را از دست می دهند. البته باید توجه داشت که در مواردی هم این زمان در کودکان متفاوت خواهد بود و لزوماً نشانه مشکل خاصی نیست. معمولاً وقتی دندان دائمی زیر دندان شیری رشد کند، ریشه آن را سست کرده و باعث افتادن دندان شیری می شود، تا جای آن را بگیرد. در برخی کودکان مشاهده می شود که هنوز دندان دائمی نمایان نشده ولی دندان شیری افتاده است که این مورد هم دلیل بر بروز مشکل نمی باشد.
اگر متوجه شدید که فرزند شما در مقایسه با خواهر یا برادر خود هنوز دندان های شیری را از دست نداده است، می توانید به دندانپزشک مراجعه کنید. دندانپزشک با انجام معاینات از وجود دندان دائمی درون لثه مطمئن می شود و در صورت نیز با یک تصویر رادیوگرافی تشخیص بهتری خواهد داشت. اگر مشخص شود که دندان دائمی رشد کرده ولی از لثه بیرون نیامده است، در مطب دندانپزشکی دندان شیری را می کشند و با ابزار و روش های خاص شرایط را برای بیرون آمدن دندان دائمی نهفته محیا می کنند.
بنابراین چنانچه دندان های شیری کودک تا سن ۹ سالگی در دهان باقی ماندند، باید در اسرع وقت به دندانپزشکی مراجعه کنید.
چه دلایلی باعث تاخیر رشد دندان دائمی می شود؟
گاهی دندان های شیری کودک لق شده و می افتند، اما همچنان دندان دائمی رشد نمی کند. متأسفانه در بسیاری از موارد مشخص می شود که دندان دائمی حتی درون لثه هم وجود ندارد، البته این تشخیص تنها توسط دندانپزشک قابل اعتنا است. بسیاری از کودکان یک یا چند دندان دائمی ندارند و هیچ وقت هم شاهد رشد آنها نخواهند بود. معمولاً این مشکل در کودکان دختر بیشتر از کودکان پسر پیش می آید، با این حال چند دلیل برای عدم رشد دندان دائمی یا تاخیر رشد آن وجود دارد. تعدادی از دلایل عبارتند از:
ژنتیک
برخی ژن های معیوب در افراد باعث می شوند که دندان های دائمی خیلی دیر رشد کنند، یا هرگز رشد نکنند. متاسفانه این عامل تحت کنترل نیست، اگر یکی از والدین چنین مشکلی در کودکی داشته‌اند احتمالاً در فرزندان هم شاهد آن خواهند بود.
تغذیه
یکی از مهم ترین عواملی که بر سلامت و زیبایی دندان ها تاثیر می گذارد، تغذیه است. بر اساس آمار مشخص شده است کودکانی که در خانواده های کم درآمد زندگی می کنند با مشکل تغذیه رو به رو بوده و به دنبال آن در زمان رویش دندان دائمی با مشکلاتی مانند تاخیر در رشد دندان درگیر می شوند. حتی ممکن است منابع کلسیم در بدن کودک بسیار اندک باشد و به همین دلیل یک یا چند دندان دائمی هرگز رشد نکند.
علاوه بر شرایط اقتصادی که مستقیماً بر نوع تغذیه کودک تأثیر می گذارد، کودکانی هم که در خانواده های مرفه زندگی می کنند ولی عادات بد غذایی دارند، در زمینه رشد دندان های دائمی با اختلالاتی رو به رو هستند. همان طور که می دانید بسیاری از کودکان و خردسالان اصطلاحاً بد غذا هستند و گروه های مهم غذایی مانند لبنیات را دوست ندارند، همین نکته باعث عدم رشد یا تاخیر رشد دندان های دائمی خواهد شد.
استرس
بدن کودکان در ارتباط با محیط خارج بسیار حساس تر از بدن بزرگسالان است. برای همین اگر کودکی در محیط زندگی خود با مسائل استرس زایی مانند مشکلات اقتصادی، مشکلات والدین و… درگیر باشد، تأثیرات منفی زیادی در جسم او بروز می کند که یکی از این تاثیرات، تاخیر رشد دندان دائمی است.
جنسیت
معمولاً کودکان دختر بسیار سریع تر از کودکان پسر مراحل رشد را می گذرانند، مثلاً زودتر صحبت می کنند یا زودتر یاد می گیرند بعضی کار‌ها را به طور مستقل انجام دهند. درباره رشد دندان های دائمی هم این نکته صدق می کند، معمولاً دختران چند ماه زودتر از پسران دندان های شیری را از دست داده و دندان دائمی در می آورند. بنابراین کمی تاخیر در پسران طبیعی است.
بیماری های غدد مترشحه
اگر کودک شما سن ۹ سالگی را گذرانده و یک یا چند دندان دائمی هنوز رشد نکرده اند، می توانید پس از مشورت با دندانپزشک به یک متخصص غدد مراجعه کنید. بیماری هایی مانند اختلالات غده تیروئید یا غده هیپوفیز بر رشد دندان های دائمی تاثیر می گذارند.
موارد دیگری که باعث تأخیر رشد دندان دائمی می‌شوند در ادامه نام می بریم:
● نوزادانی که زودتر از موعد به دنیا آمده اند، معمولاً جثه نحیف‌تری دارند و منابع کلسیم برای رشد استخوان در آنها بسیار محدود است. چنانکه مشکلات ناشی از آن تا پایان عمر مشاهده می شود، یکی از این مشکلات تاخیر در رشد دندان های شیری و دائمی است.
● جثه کودک در رشد دندان ها تاثیر دارد به صورتی که کودکان با جثه بزرگ تر خیلی زودتر از دیگر کودکان دندان شیری در می آورند و بالطبع دندان های دائمی در آنها زودتر می روید. اگر کودک شما ریز نقش است کمی تاخیر در رشد دندان های دائمی در او طبیعی می باشد ولی برای اطمینان بیشتر با یک متخصص تغذیه مشورت کنید.
اگر دندان دائمی کودک رشد نکرد چه کنیم؟
همان طور که در بخش ابتدایی هم گفتیم چنانچه پس از سن ۹ سالگی دندان های دائمی رشد نکردند، باید به دندانپزشک مراجعه کنید تا او درباره تشخیص و راه های درمان، شما را راهنمایی کند. معمولاً با کشیدن دندان شیری، دندان دائمی پس از مدتی بیرون می آید. اگر این اتفاق نیفتاد، دندانپزشک با ابزار خاص، دندان را برای رشد آماده می کند. یک مورد دیگر هم وجود دارد که اگر دندان دائمی در لثه نهفته بود، ولی فضای کافی برای بیرون آمدن نداشت، کودک نیاز به ارتودنسی دارد. پس درمان به کمک ارتودنسی یک راه حل دیگر برای بیرون آمدن دندان دائمی است.
مشکل اصلی زمانی بوجود می آید که دندانپزشک تشخیص بدهد هیچ دندان دائمی در لثه نهفته نیست، بهتر است در این مواقع به یک متخصص فک مراجعه کنید و در صورت قطعی بودن عدم وجود دندان، در جای خالی آن ایمپلنت انجام دهید.
راه های پیشگیری
متوجه شدیم که عوامل متعددی باعث می شوند دندان های دائمی دیر رشد کنند یا در لثه نهفته باقی بمانند، برای پیشگیری از بروز این مشکلات، چند راه پیشگیری توصیه می کنیم که عبارتند از:
● خانم های باردار بایستی برای دریافت یک رژیم غذایی صحیح با متخصص تغذیه مشورت کنند.
● تغذیه خانم ها در زمان شیردهی اهمیت ویژه ای دارد که عواید و عواقب آن در تمام عمر فرزند همراه او خواهد بود. پس بهتر است همه گروه های غذایی در تغذیه مادر شیرده وجود داشته باشند.
● والدین باید کودک خود را به تغذیه صحیح عادت دهند و هر چه سریعتر برای درمان رفتار کودک بدغذا اقدام کنند.
● تا جایی که ممکن است ازدواج های فامیلی انجام ندهید زیرا در این مواقع ژن های معیوب خود را در فرزندان نشان می دهند که مشکلات مربوط به دندان یکی از این اختلالات است.
● به سلامت دهان و دندان کودک خود دقت کنید و از سنین خردسالی بر اساس برنامه ای منظم او را نزد دندانپزشک ببرید.
امیدواریم والدین با آگاهی بیشتر درباره بهداشت دهان و دندان کودک در بهترین زمان درمان های لازم دندانپزشکی را برای او انجام دهند و با تغذیه سالم و زندگی آرام سلامت او را تضمین کنند.
رویش مجدد دندان دائمی در کودکان
رویش دندان دائمی در کودکان معمولاً بین سنین ۶ تا ۱۲ سالگی آغاز می‌شود. این روند شامل افت دندان‌های شیری و جایگزینی آنها با دندان‌های دائمی است. اما برخی از کودکان ممکن است در این فرآیند با مشکلاتی مواجه شوند که منجر به رویش مجدد دندان دائمی می‌شود. این وضعیت معمولاً به دلایل مختلفی از جمله ناهنجاری‌های دندانی، رشد غیرطبیعی فک یا حتی مشکلات پزشکی مرتبط است. یکی از دلایل اصلی رویش مجدد دندان دائمی، وجود دندان‌های شیری باقی‌مانده است. اگر دندان شیری قبل از اینکه دندان دائمی آماده باشد بیفتد، ممکن است دندان دائمی به صورت غیرطبیعی رشد کند. همچنین، در صورتی که دندان دائمی در زیر دندان شیری به درستی قرار نگیرد، ممکن است دو دندان همزمان در یک فضا وجود داشته باشند که این خود می‌تواند منجر به مشکلاتی در بایت و شکل فک شود. رویش مجدد دندان دائمی می‌تواند عوارضی از جمله درد، عفونت، و حتی مشکلات گفتاری را به همراه داشته باشد. در مواردی که دندان‌ها به‌درستی در جای خود قرار نگیرند، ممکن است نیاز به درمان‌های دندانپزشکی مانند ارتودنسی باشد. این درمان‌ها کمک می‌کنند تا دندان‌ها به درستی تنظیم شوند و بهبود یابند. در صورتی که دندان دائمی به‌طور غیرطبیعی رویش یابد، مراجعه به دندانپزشک ضروری است. دندانپزشک با استفاده از اشعه ایکس و بررسی دقیق، می‌تواند وضعیت دندان‌ها و فک را بررسی کند. در برخی موارد، ممکن است نیاز به کشیدن دندان شیری باقی‌مانده باشد تا دندان دائمی به درستی رشد کند.
نقش تغذیه در رویش دندان
تغذیه مناسب نیز می‌تواند بر رویش دندان برای سومین بار تأثیر داشته باشد. مصرف مواد غذایی حاوی کلسیم و ویتامین D به رشد سالم دندان‌ها کمک می‌کند. همچنین، اجتناب از مصرف مواد قندی و شیرینی‌ها می‌تواند به سلامت دندان‌ها و جلوگیری از پوسیدگی کمک کند. مراقبت‌های بهداشتی مناسب، شامل مسواک زدن منظم و استفاده از نخ دندان، نقش بسیار مهمی در سلامت دندان‌ها ایفا می‌کند. والدین باید به کودکان خود آموزش دهند که چگونه به‌درستی دندان‌های خود را مسواک بزنند و از دیگر روش‌های بهداشت دهان استفاده کنند. این عادات به جلوگیری از مشکلات دندانی و تسهیل روند رویش دندان دائمی کمک می‌کند. زمانی که دندان‌های دائمی شروع به رویش می‌کنند، والدین باید مراقب باشند که این روند به درستی انجام شود. دندان‌های دائمی معمولاً در سنین ۶ تا ۷ سالگی با رویش دندان‌های جلو آغاز می‌شوند و تا سن ۱۲ سالگی ادامه می‌یابند. دندان‌های آسیاب بزرگ‌تر معمولاً آخرین دندان‌هایی هستند که رویش می‌یابند و ممکن است تا سن ۲۰ سالگی هم رویش آنها به تأخیر بیفتد. عوامل محیطی نیز می‌توانند بر رویش دندان دائمی تأثیر بگذارند. برای مثال، قرار گرفتن در معرض فلوراید بیش از حد یا کمبود آن می‌تواند به مشکلاتی در دندان‌ها منجر شود. به همین دلیل، والدین باید اطلاعات لازم را در مورد آب و شرایط محیطی کودک خود جمع‌آوری کنند. در نهایت، رویش دندان دائمی در کودکان یک فرایند طبیعی است، اما ممکن است با چالش‌هایی مواجه شود. با مراقبت مناسب و مشاوره‌های دندانپزشکی منظم، والدین می‌توانند به کودکان خود کمک کنند تا این دوران را بدون مشکل پشت سر بگذارند و دندان‌های سالمی داشته باشند.