دندان پزشکی یوسف بالوی پورتفکر رایجی که در بین بسیاری از والدین وجود دارد این است که تصور می‌کنند دندان های شیری فرزندشان اهمیت چندانی ندارند زیرا به هرحال قرار است جای خود را به دندان های دائمی بدهند. ولی در واقع دندان های شیری باید تا زمان مناسب در دهان حفظ شوند در غیر این صورت بر چیدمان دندان های دائمی تاثیر می گذارند. شکستگی دندان شیری و اثرات آن روی دندان های دائمی یک مبحث حساس است، چرا که والدین باید در این باره آگاهی کسب کرده و در مواقع اورژانسی بهترین تصمیم را بگیرند. قصد داریم در این مطلب به انواع شکستگی دندان شیری بپردازیم و تأثیرات آن را بر دندان‌های دائمی و سلامت دهان و دندان ذکر کنیم.
اهمیت دندان‌های شیری
پیش از اینکه درباره شکستگی دندان شیری صحبت کنیم، بهتر است یک بازبینی کلی از اهمیت دندان های شیری داشته باشیم. دندان های شیری سه وظیفه مهم دارند که عبارتند از:
● حفظ زیبایی کلی چهره
● جویدن غذا
● کمک به گفتار صحیح و تلفظ کلمات
همه درباره این سه وظیفه اتفاق نظر داریم، ولی دندان های شیری یک وظیفه دیگر هم دارند که بسیاری از والدین درباره آن غفلت می کنند. دندان شیری فضای لازم برای رویش دندان دائمی را حفظ می کند، یعنی دندان شیری باید تا زمانی که دندان دائمی جوانه نزده و از لثه بیرون نیامده است، در جای خود با سلامت کامل باقی بماند. اگر دندان های شیری خیلی زود‌تر یا خیلی دیر‌تر از زمان مناسب خود بیفتند، مشکلات مختلفی برای دندان های دائمی بوجود می آورند که یکی از مهم ترین آن‌ها مشکلات مال اکلوژن است. مال اکلوژن به نوع ارتباط دندان های فک بالا و پایین اشاره دارد و مشکلات مال اکلوژن می تواند شامل جلو بودن فک بالا یا پایین، شلوغی دندان، بهم ریختگی دندان و … باشد.
اگر والدین بتوانند با رعایت نکات سلامتی و آگاهی بیشتر درباره دندان های شیری، این دندان های موقت را در جای خود حفظ کنند سلامت و نظم دندان های دائمی کودک را در آینده تضمین خواهند کرد. چنانچه وضعیت حاد باشد و دندانپزشک مجبور شود دندان شیری را بکشد، ممکن است فضای خالی مانده، چیدمان و نظم دندان‌ها را در آینده تحت تاثیر قرار دهد.
انواع شکستگی دندان شیری
خصوصیات دندان های شیری بسیار نزدیک به دندان های دائمی می باشد، ولی معمولاً شکستگی های مربوط به دندان شیری سطحی بوده و امکان حفظ دندان توسط دندانپزشک وجود دارد. سه نوع از مهم ترین شکستگی های دندان شیری عبارتند از:
شکستگی عمودی
یکی از رایج ترین شکستگی ها در دندان شیری، شکستگی عمودی است که در آن یک ترک از تاج دندان تا ریشه ایجاد می شود. دلیل این ترک می تواند شکستن پوسته سفت آجیل ها، برخورد با اجسام سخت یا زمین خوردن کودک باشد. احتمال دارد ترک در ساعات یا روز‌های اولیه قابل مشاهده نباشد و حتی کودک احساس درد نکند، اما با نوشیدن مایعات گرم و سرد یا جویدن غذا درد شدیدی احساس خواهد شد. بعد از چند روز ترک قابل مشاهده است. متاسفانه دندانی که دچار شکستگی عمودی باشد، باید توسط دندانپزشک کشیده شود زیرا امکان حفظ آن وجود ندارد.
شکستگی تاج دندان
ممکن است کودک با جویدن خوراکی های سخت گوشه‌ای از دندان شیری را بشکند که به آن شکستگی تاج دندان می گویند. در این نوع از شکستگی تنها مینا و تاج دندان صدمه دیده و اتاق پالپ سالم می ماند. کودک را در اسرع وقت به دندانپزشکی ببرید تا با ترمیم دندان، از پیشرفت شکستگی جلوگیری شود.
شکستگی جزیی یا ترک سطح
بنابر دلایلی مانند جویدن خوراکی های سخت، ضربه اجسام یا حوادث دیگر، دندان شیری در کودکان دچار ترک های سطحی می شود. این ترک فقط بر روی مینای دندان است و درد چندانی به همراه ندارد، اما اگر کودک از درد شکایت کرد باید او را به دندانپزشکی ببرید تا مورد معاینه قرار بگیرد. ترک سطحی دندان شیری که بدون درد است نیاز به درمان هم ندارد.
تاثیرات شکستگی دندان شیری بر دندان دائمی
مهم ترین اتفاقی که بعد از شکستگی دندان شیری پیش می آید، این است که دندان از ریشه در آمده و بیفتد. اگر شکستگی شدید باشد به شکلی که دندانپزشک نتواند آن را حفظ کند، یک فضای خالی ایجاد می شود. این فضای خالی به مرور زمان با دندان های کناری پر شده و دندان دائمی که زیر آن است نمی تواند به خوبی رشد کند. در نتیجه این دندان از لثه کج بیرون می آید یا تبدیل به یک دندان نهفته می شود.
یکی دیگر از تاثیرات شکستگی دندان شیری بر دندان دائمی صدمه ای است که به ریشه تحمیل می گردد. این اتفاق در اکثر مواقع برای دندان های جلویی رخ می دهد، برای مثال کودک در اثر زمین خوردن و برخورد شدید دندان با زمین، باعث شکستن دندان شیری جلویی می شود. گاهی شدت ضربه به اندازه ای زیاد است که ریشه دندان هم صدمه می بیند. معمولاً این اتفاق بر رشد دندان دائمی نیز تأثیر منفی می گذارد، مثلاً ممکن است دندان دائمی کج رشد کند یا از ابتدا با پوسیدگی از لثه بیرون بیاید.
راه حل هایی برای مشکلات دندان های شیری
تا این بخش متوجه شدیم که باید دندان های شیری تا زمان مناسب در دندان حفظ شوند. قطعاً همیشه پیشگیری بهترین راه حل است، بنابراین بهتر است والدین برای حفظ دندان های شیری کودکان، نکات ایمنی و سلامتی را رعایت کنند برخی از این نکات شامل موارد زیر است:
● آموزش مسواک زدن به کودکان یکی از مهم ترین وظایف والدین است. پدران و مادران بایستی تا سن ۸-۹ سالگی کودک، به مسواک زدن او نظارت داشته باشند تا او این کار را به بهترین شکل انجام دهد. به این ترتیب دندان های شیری دچار پوسیدگی و شکستگی‌های ناشی از آن نمی شوند.
● اگر پوسیدگی های سطحی بر روی دندان شیری کودک مشاهده کردید، در اسرع وقت برای درمان به دندانپزشکی مراجعه کنید.
● محل بازی کودک را با موکت های پرزدار نرم یا فوم های مخصوص فرش کنید تا اگر کودک به زمین خورد دندان ها آسیب نبینند. همچنین خانه را برای حضور کودک ایمن کنید تا به صورت و بدن کودک صدمات جدی وارد نشود. به هر حال کودکان بازیگوش و فعال هستند و باید تمام موارد خطرناک را در محیط بررسی کنید.
● اگر دندان شیری به دلیل شکستگی یا موارد دیگر خیلی زود‌تر از موعد خود افتاد، باید به دندانپزشک مراجعه کنید تا با مواد مخصوص جای خالی پر شود و این فضای خالی برای رویش دندان دائمی حفظ گردد.
● اگر دندان های شیری کودک سالم هستند، می توانید از دندانپزشک بخواهید با پر کردن شیار‌های دندان های آسیا از تجمع جرم و میکروب در این نواحی جلوگیری کرده و مانع پوسیدگی دندان شود.
● دندان آسیای اول در سن ۶ سالگی در فک بالا و پایین می روید، اما ممکن است والدین تصور کنند این یک دندان شیری است و به سلامت آن اهمیت ندهند. متاسفانه بسیاری از افراد به دلیل همین اشتباه، دندان آسیای اول را در دوران کودکی از دست داده اند و مجبور هستند صدمات ناشی از نبود این دندان را با هزینه های بالای ایمپلنت و یا ارتودنسی های طولانی جبران کنند.
● برای برنامه غذایی کودک از یک متخصص تغذیه کمک بگیرید، زیرا استحکام دندان های شیری و دائمی به میزان زیادی به تغذیه ارتباط دارد.
● سعی کنید با مسواک زدن پس از هر وعده غذایی، الگوی خوبی برای کودکان خود باشید.
حفظ سلامت دندان های شیری کودکان بر عهده والدین است، بنابراین در این باره اطلاعات لازم را بدست بیاورید و چکاپ های دندانپزشکی را فراموش نکنید. اگر با رعایت تمام این نکات احساس کردید کودک دچار مشکلات فک شده یا دندان های دائمی به صورت مرتب رشد نمی کنند، در اسرع وقت کودک را نزد متخصص فک یا ارتودنسی ببرید و بر اساس تشخیص دندانپزشک اقدامات لازم را انجام دهید.