دندان پزشکی یوسف بالوی پور
همواره یکی از مشخصات سالمندی کم شدن تعداد دندان ها است. البته با وجود پیشرفت علم پزشکی و بالا رفتن سطح بهداشت جامعه می توانیم به حفظ دندان های طبیعی خود امیدوار باشیم. اگر حفظ بهداشت دهان و دندان در زندگی شخص جز اولویت های مهم سلامتی باشد، قطعا همه دندان ها یا تعداد بیشتری از آنها حتی بعد از ۷۵ سالگی در دهان به شکل سالم باقی می مانند. علاوه بر مسواک زدن باید فاکتور‌های دیگری را نیز برای حفظ دندان در نظر گرفت، برای مثال رژیم غذایی مناسب در استحکام دندان ها اهمیت دارد که متاسفانه غالباً جدی گرفته نمی شود. برای اینکه بدانیم چگونه عمر دندان ها را افزایش دهیم، بهتر است مراقبت های ویژه دهان و دندان را بر اساس سن انسان دسته بندی کنیم.
مراقبت از دندان ها در دوران بارداری و شیردهی
بسیاری از ویژگی های سرشتی ما در شکم مادر شکل گرفته اند، یعنی زمانی که جنین بودیم. برخی خصوصیات در بدن بوجود آمده اند، اما علاوه بر ژنتیک، شرایط مادر هم بر جنین تاثیر می گذارد. مادران باردار باید از منابع کافی کلسیم برخوردار باشند تا از پوسیدگی دندان خود در دوران بارداری جلوگیری کرده و همچنین میزان کلسیم کافی به بدن جنین برسانند. نوزادی که متولد می شود، باید مقدار مناسبی کلسیم داشته باشد. سپس با تغذیه شیر مادر، منابع کلسیم را افزایش دهد.
در دوران شیردهی، تغذیه مادر اهمیت ویژه ای دارد، مثلاً در رژیم غذایی او بایستی غذا‌هایی مانند لبنیات تازه و بهداشتی وجود داشته باشد تا به استحکام استخوان های مادر و نوزاد شیرخوار کمک کند. بسیاری از افراد که در سنین جوانی با پوسیدگی دندان مواجه هستند، در دوران نوزادی میزان کافی از شیر مادر دریافت نکرده‌اند یا مادر دارای شیر غنی نبوده است. بنابراین پس از تغذیه مناسب در دوران بارداری به تغذیه مناسب در زمان شیردهی نیز توجه کنید.
مراقبت از دندان ها در دوران کودکی
اولین دندان هایی که در دهان انسان رشد می کنند، از نوع شیری بوده و تنها تا نوجوانی باقی می مانند. سپس جای خود را به دندان های دائمی می دهد. حفظ بهداشت دندان های شیری نیز اهمیت دارد و این وظیفه بر عهده والدین می باشد. برای مثال اگر برای کودک از قطره آهن استفاده می کنید، باید مراقب باشید که این ماده با دندان های کودک تماس پیدا نکند. همچنین در زمانی که کودک به میزان کافی در مسواک زدن مهارت ندارد، باید به این کار نظارت کنید تا دندان‌ها دچار پوسیدگی نشوند. پس از آنکه فرزند شما به اندازه کافی بزرگ شد، خود می تواند بدون نظارت والدین مسواک بزند. هر فردی می بایست حتماً مسواک زدن را به عنوان یک عادت همیشگی از کودکی بیاموزد.
برای اینکه از وضعیت استخوان های فک و چینش دندان ها اطلاع پیدا کنید، بهتر است کودک را در سن ۷ سالگی برای معاینه نزد متخصص ارتودنسی یا جراح فک ببرید. چنانچه در دوران کودکی، یک یا چند دندان شیری فرزند شما دچار پوسیدگی شد و دندانپزشک ناچار به کشیدن آن بود، بایستی این فضای خالی با استفاده از مواد و روش های جدید دندانپزشکی حفظ شود. در برخی موارد جای خالی دندان های شیری در دوران نوجوانی با دندان های کنار پر می شود و نتیجه آن بهم ریختگی تمام دندان ها در آن فک است.
مراقبت از دندان ها در دوران نوجوانی
وقتی فرد به دوران نوجوانی می رسد، تقریباً تمام دندان های شیری جای خود را به دندان های دائمی داد‌ه اند. حالا باید حفظ بهداشت دهان و دندان با حساسیت بیشتری دنبال شود، زیرا همه می خواهند این دندان ها را تا پایان عمر به بهترین شکل نگهداری کنند. باید بعد از هر وعده غذایی مسواک بزنید و روزی یکبار از نخ دندان استفاده کنید. همچنین مصرف دهانشویه های مناسب نیز توصیه می شود. چکاپ های دندانپزشکی را هر ۶ ماه یکبار انجام دهید. چنانچه دندانپزشک تشخیص داد که فرزند نوجوان شما نیاز به ارتودنسی دارد، در اسرع وقت این درمان را نزد یک متخصص ارتودنسی آغاز نمایید.
مراقبت از دندان‌ها در دوران جوانی
اگر آغاز جوانی را از سن ۱۸ سالگی در نظر بگیریم می توان گفت که تقریباً بعد از این سن همه افراد منتظر رویش دندان عقل هستند. اگر دندان عقل رویید با مسواک زدن دقیق از پوسیدگی آن جلوگیری کنید و یا با تشخیص دندانپزشک آن را بکشید. حال اگر دندان عقل تا سن ۲۲ سالگی مشاهده نشد، باید یک تصویر رادیوگرافی از دندان خود تهیه کرده و برای بررسی نزد دندانپزشک بروید. اگر رادیوگرافی وجود دندان عقل نهفته را تایید کند، باید در اسرع وقت برای جراحی آن اقدام نمایید. معمولاً دندان های عقل نهفته باعث ایجاد حس درد در فک ها شده و پس از چند سال چیدمان دندان های دیگر را نیز بر هم می زنند. پس در سنین جوانی مساله دندان عقل را جدی بگیرید.
مسواک زدن و کشیدن نخ دندان را فراموش نکنید، مصرف سیگار را به حداقل برسانید، خوراکی های شیرین و نوشیدنی های الکلی یا گازدار را از برنامه غذایی خود حذف کرده یا کاهش دهید. تمام این موارد به شما کمک می کنند که دندان های سالم تر و زیبا‌تری داشته باشید. چنانچه متوجه شدید دندان ها دارای پوسیدگی سطحی هستند، در اسرع وقت به دندانپزشک مراجعه نموده و آنها را درمان کنید. اگر دندانی را از دست دادید و دندانپزشک مجبور شد آن را بکشد، حتماً برای ایمپلنت اقدام کنید تا فضای خالی توسط دندان های کناری پر نشود، چرا که این فرآیند نهایتاً باعث بهم ریختن چینش دندان ها خواهد شد.
مراقبت از دندان‌ها در دوران میانسالی
معمولاً مشکلات دهان و دندان پس از ۴۰ سالگی بروز می کنند. شما می توانید برای پیشگیری از این بیماری ها بر روی تغذیه مناسب تمرکز کنید و با انجام چکاپ های دندانپزشکی، شرایط را تحت کنترل داشته باشید. بهتر است در میانسالی مصرف شیرینی های مصنوعی را به طور کامل قطع نموده و استفاده از سبزیجات و لبنیات را افزایش دهید. برای اطمینان بیشتر به متخصص تغذیه مراجعه نموده و با انجام آزمایش های مختلف، از میزان منابع کلسیم در بدن خود اطلاع پیدا کنید. اگر میزان کلسیم در بدن کم شده باشد، متخصص تغذیه با رژیم غذایی مناسب و تجویز مکمل های دارویی این مشکل را برطرف خواهد کرد.
مراقبت از دندان ها در دوران سالمندی
اگر تمام مواردی که نام بردیم به خوبی رعایت شوند، انتظار داریم فرد در دوران سالمندی تمام دندان های طبیعی خود را حفظ کرده باشد. ممکن است همه دندان ها در این دوران در جای خود بوده ولی رنگ آن ها تغییر کرده و دچار ساییدگی شده باشند. متاسفانه این مشکلات قابل پیشگیری نیستند.
نکات دیگر برای افزایش عمر دندان ها
● مساله تغذیه اهمیت ویژه ای در افزایش عمر دندان‌ها دارد که بایستی در تمام دوره های زندگی مورد توجه قرار بگیرد. بهتر است از مشاوره یک متخصص تغذیه استفاده کرده و بدانید برای هر سن، چه رژیم غذایی مناسب تر است.
● مورد دیگری که در افزایش عمر دندان اهمیت دارد، حفظ بهداشت دهان و دندان است که با مسواک زدن و کشیدن نخ دندان میسر می شود. در همه سنین به عادت مسواک زدن اهمیت بدهید و درباره آن سهل انگاری نکنید.
● یکی از عوامل مهم در استحکام دندان ها، عامل ژنتیک است. باید بدانید که ازدواج های فامیلی در بسیاری از موارد باعث بروز بیماری های دهان و دندان یا اختلالات در استخوان فک می شوند. بسیاری از افراد که درگیر پوسیدگی های شدید دندانی یا اختلالات فک هستند، حاصل ازدواج فامیلی می باشند. بهتر است افرادی که با اقوام خود ازدواج کرده اند، قبل از بارداری برای انجام آزمایش های ژنتیک اقدام کنند.
مطمئن باشید با تغذیه مناسب و مسواک زدن به طور مرتب، عمر دندان های طبیعی شما افزایش پیدا می کند و حتی ظاهر آنها سالم تر و زیبا‌تر باقی می ماند. بسیار اهمیت دارد که والدین عادت مسواک زدن را در کودکان خود نهادینه کنند، زیرا آثار این عادت تا آخر عمر بر سلامت فرد تاثیر خواهد داشت.